تبیین اصول و مبانی احیا و توسعه فضاهای مذهبی و زیارتی با محوریت معارف رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

فضاهای دینی و زیارتی مهم‌ترین مراکز در شهر اسلامی و کانون تجلی معنویت و نشر معارف اسلامی است. این مراکز با داشتن ظرفیت‌های عظیمی در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و شهری می­توانند به الگویی اسلامی در تعالی شهرها و مناطق ایران بدل شوند؛ به‌‌طوری‌‌که با به کارگیری معارف اسلامی و آموزه‌های رضوی، افزون بر تأمین نیازهای فراوان شهروندان، مرکز شکل‌گیری تمدن اسلامی و رضوی باشند. هدف این پژوهش تبیین اصول و راهبردهای توسعه مساجد و بقاع متبرکه با محوریت آموزه‌های اسلامی و رضوی است.
پژوهش حاضر با روش تحقیق تحلیلی و استدلال منطقی با رویکرد کیفی و میان‌رشته­ای و به شیوه‌ مطالعات کتابخانه­ای و اسنادی نگاشته شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که اصول معارف اسلامی با محوریت آموزه‌های رضوی شامل تقرب، آیین تشرف، معرفت، تکریم و تفضل، احترام و تواضع و جمال و زیبایی است که هر کدام از این اصول راهبردهایی دارد. این راهبردها را در دو بخش احترام به مزور و احترام به زائر می‌توان تبیین کرد که شامل آدابی همچون آداب تشرف به حرم و نیز آداب حریم حرم در ساخت‌وسازها و طرح‌ها و برنامه‌های شهری و توسعه آنهاست. احترام به زائر نیز با تأمین زیرساخت‌های زیارت با رعایت الگوی اسلامی و تحقق معنویت در همه ابعاد زندگی زائر ضروری است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم

    1. بلوکباشی، علی (1356ش)، مفاهیم و نمادگارها در طریقت قادری، مردم‌شناسی و فرهنگ عامه، ج۱، تهران.
    2. ــــــــــ ، (1381ش)، «هویت‌سازی اجتماعی از راه بادزدایی گشتاری»، فصلنامه نامة انسان‌شناسی، ج۱، تهران.
    3. بهرامی کیان، زهره و اکبری، علی (1401ش)، «تحلیل امر ذهنی در نشانه‌شناسی مکان به ‌مثابه مبنای مداخله در اماکن مقدس (نمونه موردی: حرم حضرت عبدالعظیم)»، فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی.

    پایگاه‌های اینترنتی

    1. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1395ش)، غرر الحکم و درر الکلم، قم، درالحدیث، چاپ هشتم.
    2. جعفری، محمدتقی (1378ش)، «مقدمه‌ای بر فلسفه هنر از دیدگاه اسلام»، فصلنامه هنر دینی، شماره 2، ص7ـ29.
    3. جوادی آملی، عبدالله (1395)، «هنر و زیبایی از منظر دین» فصلنامه هنر دینی، شماره 21 و 22، ص43ـ 52.
    4. حرعاملی، محمد بن حسن (1386ش)، وسائل الشیعة، ویراستار عبدالرحیم ربانی شیرازی، نشر کتابچی، چاپ دهم، ج3.
    5. روحانی، سیدمحمدکاظم (1384ش)، شفاعت و توسل، قم، نشر معارف، چاپ سوم.
    6. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1417ق/1997م.
    7. غیاثی، هادی (1397ش)، «ابعاد تمدنی نهاد زیارت در فرهنگ شیعی»، پژوهشنامه حج و زیارت، ص168-137.
    8. فضل‌الله، محمدجواد (1386ش)، تحلیلی از زندگانی امام رضا7، مترجم: سیدمحمدصادق عارف، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
    9. قمی، عباس (1376ش)، منتهی الآمال، قم، مؤسسه انتشارات هجرت.
    10. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1404ق)، بحار الانوار، ج49، بیروت، الوفاء.
    11. محمدی ­ری­شهری، محمد (1381ش)، میزان الحکمة، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث.
    12. معین، محمد (1356ش)، فرهنگ فارسی، تهران.
    13. مولائی، اصغر (1396ش)، «گردشگری مذهبی در مسیر سفر امام رضا7 به ایران»، دانشگاه امام رضا7، فصلنامه علمی ـ پژوهشی خراسان بزرگ، س7، ش
    14. ــــــــــ ، (1400ش)، «امکان­سنجی بازآفرینی مسیر معنوی هجرت امام رضا به ایران با تأکید بر گردشگری مذهبی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی حج و زیارت، ص182-145.
    15. مولائی، اصغر و پیربابایی، محمدتقی (1395ش)، «طراحی ­شهری زمینه‌گرا در مسیر سفر امام رضا7 در ایران»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی فرهنگ رضوی، س4، ش16.
    16. وثیق، بهزاد و یاری‌کیا، عطاالله (1398ش)، «تبیین عوامل مؤثر بر ایجاد حس مکان در بناهای امامزاده‌ها امامزاده سید حسن7 و علی صالح 7»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، ص50-37.
    17. - http://www.emamzadeha.ir/farsi/list.aspx
    18. - http://shamstoos.ir .