جایگاه و اهمیت بقیع در نزد ایلخانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه لرستان

چکیده

ایلخانان براى رقابت با ممالیک مصر، از یک سو گرایش به تشیع (صرف نظر از سایر عوامل فرهنگی مؤثر بر این امر) را مد نظر قرار دادند و از سوی دیگر، برای گسترش نفوذ و سیطره خود بر حجاز کوشیدند. به دلیل قرار داشتن بقیع در حجاز و توجه شیعیان به آن، به عنوان عامل پیوند این دو محور در سیاست مذهبی ایلخانان محسوب می‌شد.
این پژوهش با شیوه توصیفی ـ تحلیلی در پی واکاوی جایگاه و اهمیت بقیع در سیاست مذهبی ایلخانان است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که به دلیل گرایش ایلخانان به تشیع و اشتراک مذهبی شرفای مدینه با ایلخانان، بقیع در کانون توجه دربار ایلخانی قرار گرفت. این توجه، با انتساب قطعی مدفن حضرت زهرا3 به بقیع و تعمیم نام بقیع به کل مدینه در تاریخ‌نگاری آن عهد تبلور یافت و با احداث بناهای عام المنفعه و آرامگاه در مدینه و تدفین امیرچوپان و پسرش، چلاوخان، به عنوان دوتن از بزرگان دربار ایلخانی در بقیع، ادامه یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، (1386ق)، الکامل فی التاریخ، تصحیح تورنبرگ، بیروت، دارصادر.
  2. ابن بطوطه، محمد بن عبدالله،(1997م)، رحلة ابن بوطة، قدم له و حققه عبدالهادی التازی، رباط، مطبوعات آکادیمیة المملکة المغربیة.
  3. ابن جبیر، محمد بن احمد، (1907م)، رحلة ابن جبیر، تحقیق میخاییل. یان دخویه، لیدن، بریل.
  4. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1350ق)، الدرر الکامنة فی اعیان المائة الثامنة، حیدرآباد الدکن، مطبعه دایرة المعارف العثمانیة.
  5. ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر، (1974م)، فوات الوفیات، تحقیق إحسان عباس، بیروت، دار صادر.
  6. ابن عبدالکریم، محمود بن عثمان، (1358ش)، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیه، ترجمه محمود بن عثمان، تصحیح فریتز مایر، به کوشش ایرج افشار، تهران، انجمن آثار ملی.
  7. ابن فهد، عمر بن محمد، (1403ق)، إتحاف الوری بأخبار أم القری، تحقیق فهیم محمد شلتوت، مکه، مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی بجامعة أم القرى.
  8. ــــــــــــ ، (1409ق)، غایةالمرام بأخبار سلطنة البلد الحرام، تحقیق فهیم محمد شلتوت، مکه، مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی بجامعة أم القرى.
  9. ابن مجاور، یوسف بن یعقوب، (1986م)، تاریخ المستبصر، راجعه و وضع هوامشه ممدوح حسن محمد، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة.
  10. ابن ‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، (1408ق)، الفتاوی الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  11. ابن طاووس، علی بن موسی، (1376ش)، الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة، تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم، الحوزة العلمیه، مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر.
  12. ابن فوطی، عبدالرزّاق بن احمد، (2003)، الحوادث الجامعة و التجارب النافعة فی المائة السابعة، تحقیق مهدی النجم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  13. ابن ‌نجار، محمد بن محمود، (1996م)، الدرة الثمینة فی الاخبار المدینة، قابله و اعتنی به حسین محمد علی شکری، مدینه، دار المدینة المنورة.
  14. بحرانی‌پور، علی، (1389ش) «تأثیر سیاست‌های ایلخانی بر جابه‌جایی مسیرهای زمینی و دریایی حج در جهان اسلام (قرون8-7ق)»، مطالعات تاریخ فرهنگی، س2، ش6، ص1-19.
  15. بطیطی، حسین بن علی، (1394ش)، احوال ملوک التتار المغول، تصحیح رسول جعفریان، قم، نشر مورخ.
  16. بناکتی، داود بن محمد، (1378)، روضة اولی الالباب فی معرفة التواریخ و الانساب، به کوشش جعفر شعار، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  17. ترابی طباطبایی، سیدجمال، (1355ش)، سکه‌های آق قویونلو و مبنای وحدت حکومت صفویه در ایران، تبریز، نشریه شماره 7 موزه آذربایجان.
  18. جعفریان، رسول، (1378ش)، «تاریخ و رجال: احکام و فرمان‌های حج در زمان ایلخانان»، میقات حج، سال8، شماره29، ص43-63.
  19. حافظ‌ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، (1350ش) ذیل جامعالتواریخ رشیدی، تصحیح: خان‌بابا بیانی، تهران، انجمن آثار ملی.
  20. خواندمیر، غیاث­الدین بن همام‌الدین، (1380ش)، تاریخ حبیب­السیر، تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران، کتابفروشی خیام.
  21. دواداری، ابوبکر بن عبدالله، (1982م)، کنز الدرر و جامع الغرر، ج9، تحقیق هانس روبرت رویمر، قاهره، مطبعة عیسی البابی الحلبی و شرکاء.
  22. ذهبی، محمد بن احمد، (1405ق)، العبر فی خبر من غبر، تحقیق ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  23. رشیدالدین فضل‌الله، (1373ش) جامعالتواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران، البرز.
  24. سامانی، سیدمحمود، (1399ش)، «صاحب‌منصبان و اندیشوران ایرانی مدفون در بقیع»، میقات حج، س28، ش111، ص149-166.
  25. سخاوی، محمد بن عبدالرحمان، (1979)، تحفةاللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة، عنّی بنشره أسعد طرابزونی الحسینی، بی‌جا، بی‌نا.
  26. سمهودی، علی بن احمد، (1984م)، وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  27. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، (1424ش)، تاریخ­ خلفا، تصحیح ابراهیم صالح، بیروت، دارصادر.
  28. شبانکاره‌ای، محمد بن علی(1363ش)، مجمع‌الانساب، تصحیح میرهاشم محدث، تهران، امیرکبیر.
  29. شوشتری، نورالله، (1377ش)، مجالس المؤمنین، تهران، اسلامیه.
  30. شیرازی، محمود بن مسعود، (1389ش)، اخبار مغولان در انبانه ملا قطب، به کوشش ایرج افشار، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی.
  31. عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، (1372)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  32. فصیح خوافی، (1339ش)، مجمل فصیحی، به کوشش محمود فرّخ، مشهد، باستان.
  33. قزوینی رازی، عبدالجلیل، (1331ش)، النقض، تصحیح جلال­الدین حسینی اُرموی، بی‌جا، بی‌نا.
  34. قطبی اهری، ابوبکر، (1389ش)، تواریخ شیخ اویس، به کوشش ایرج افشار، تبریز، ستوده.
  35. کاشانی، عبدالله ‌بن‌ محمد، (1384ش) تاریخ الجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران، علمی و فرهنگی.
  36. مراغی، ابوبکر بن حسین، (2002م)، تحقیق‌النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، تحقیق عبدالله بن عبدالرحیم عسیلان، ریاض، مکتبة الملک فهد.
  37. مستوفی، حمدالله، (1362ش)، نزهة القلوب، تصحیح گای لیسترانج، تهران، دنیای کتاب.
  38. ــــــــــــ ، (1364ش)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیر کبیر.
  39. مطری، محمد بن احمد، (2005م)، التعریف بما آنست الهجرة بمعالم دار الهجرة، تحقیق أ.د.سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز.
  40. مقریزی، احمد بن علی، (1997م)، السلوک لمعرفة دول الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  41. نطنزی، معین‌الدین، (1383ش). منتخب التواریخ، به اهتمام پروین استخری، تهران، اساطیر.
  42. وصاف‌الحضره، عبدالله بن فضل الله، (1338)، تاریخ وصاف الحضرة، به اهتمام محمدمهدی اصفهانی، تهران، کتابخانه ابن سینا و کتابخانه جعفری تبریزی.
  43. Meleville, Charles, (1992), “The Year of The Elephant”, Studia Iranica, No.21, pp. 197-214.