بررسی فقهی مکان نماز در کنار قبور معصومین (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشکده حج و زیارت

چکیده

حرم‌های مطهر معصومین (ع)، از صدر اسلام تاکنون، مورد استقبال مسلمانان بوده است. در فقه امامیه، اقامه نماز در اطراف ضریح­‌های مطهر حضرات معصومین(ع) دارای احکام خاصی است و در برخی از حالات، حکم آن، هم از جهت وضعی (صحت یا بطلان) و هم از جهت تکلیفی (حرمت یا جواز) مورد اختلاف فقها قرار گرفته است. علت این اختلاف فتوا، اختلاف برداشت فقها از روایات است، که با دقت در مضمون مهمترین این روایات (صحیح حمیری)، مشخص می­‌شود که اقامه نماز، پشت به قبور معصومین (ع)، فی الجمله حرام است، ولی باطل نیست و نماز در طرفین قبور ایشان، نه از جهت تکلیفی و نه از جهت وضعی، اشکالی ندارد و حرمت و بطلان نماز رو به قبور معصومین (ع) نیز قابل اثبات نیست؛ هر چند بهتر است با توجه به روایات، نمازگزار رو به قبر نایستد، بلکه در سمت راست یا چپ آن قرار گیرد تا توهم غلو و پرستش قبر پیش نیاید. به هر حال اقامه نماز در بالای سر، افضل است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، (1409ق)، کفایة الاصول، قم، مؤسسة آل‌البیت.
2. ابن قولویه، ابوالقاسم جعفر بن محمد، (1398ق)، کامل الزیارات، نجف اشرف، دارالمرتضویة.
3. اراکی، محمد علی، (1369ش)، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
4. اراکی، محمد علی، (1421ق)، کتاب الصلاة، اول، قم، دفتر معظم له.
5. اشتهاردی، علی پناه، (1417ق)، مدارک العروة، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر.
6. امام خمینی، روح‌الله موسوی، (بی­تا)، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
7. امام خمینی، روح‌الله موسوی، (1426ق)، توضیح المسائل، بی­جا، بی­نا.
8. امام خمینى، روح اللّه موسوى، (1424ق)، ‌توضیح المسائل محشى، چاپ8، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
9. بهجت، محمد تقی، (1428ق)، رساله توضیح المسائل، چاپ92، قم، انتشارات شفق.‌
10. تبریزی، جواد بن علی، (1426ق)، منهاج الصالحین، قم، مجمع الإمام المهدی.
11. حرعاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت.
12. حکیم، سید محسن طباطبایی، (1410ق)، منهاج الصالحین محشی، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‌.
13. روحانی، سید صادق، (1412ق)، فقه الصادق، قم، دار الکتاب ‌ـ مدرسه امام صادق.  ‌
14. سلاّر، حمزة بن عبد العزیز‌ دیلمی، (1404ق)، المراسم العلویة و الأحکام النبویة فی الفقه الإمامی، قم، منشورات الحرمین‌.
15. سید یزدی، محمد کاظم، (1419ق)، العروة الوثقى فیما تعم به البلوى (المحشّى)، قم،  دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
16. سید یزدی، محمد کاظم، (1428ق‌)، العروة الوثقى مع التعلیقات، شارحان: امام خمینى، سید روح اللّه؛ خویى، سید ابو القاسم؛ گلپایگانى، سید محمد رضا؛ شیرازى، ناصر مکارم‌، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى‌طالب.
17. سید یزدی، محمد کاظم، (بی­تا)، العروة الوثقى مع تعلیقات الفاضل، شارح: لنکرانى، محمد فاضل موحدى، قم،  مرکز فقهى ائمه اطهار.
18. سیستانی، سید علی حسینی، (بی­تا)، رساله توضیح المسائل، چاپ28، بی­جا، بی­نا.
19. شبیرى، سید موسی زنجانی، (1430ق)، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات سلسبیل.
20. شهید اول، محمد بن مکی‌ عاملی، (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
21. شهید اول، محمد بن مکی‌ عاملی، (1419ق)، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت.
22. شیخ انصاری، مرتضی‌بن محمدامین، (1419ق)، فرائدالاصول، قم، بی­نا.
23. شیخ بهایی، عاملى، بهاء الدین، محمد بن حسین، (1390ق)، ‌‌الحبل المتین فی أحکام الدین، قم، کتابفروشى بصیرتى.‌
24. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه‌ قمی، (1362ش)، الخصال، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
25. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه‌ قمی، (1376ش)، ‏الأمالی، تهران، کتابچی.
26. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه‌ قمی، (1378‌ق)، عیون أخبار الرضا، اول، تهران، نشر جهان.
27. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه‌ قمی، (1413ق)، کتاب من لایحضره الفقیه، دوم، بی‌جا، دفتر انتشارات اسلامی.
28. شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه‌، (1385ش)، علل الشرائع، قم، کتابفروشی داوری.
29. شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
30. شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (1414ق)، الأمالی، قم، دارالثقافة.
31. شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (بی‌تا)، الفهرست، نجف اشرف، المکتبة الرضویة‌.
32. شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (1390ق)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
33. شیخ طوسی، ابوجعفر محمد‌‌بن ‌حسن، (1407ق)، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
34. شیخ طوسی، ابوجعفر محمد‌‌بن ‌حسن، (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی.
35. شیخ مفید، محمدبن‌محمد بن نعمان، (1413ق)، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
36. صافی، لطف الله، (1415ق)، رساله توضیح المسائل، قم، دار­القرآن الکریم‌.
37. طبرسی، احمد بن علی، (1403ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی.
38. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1412ق)، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مجمع البحوث الإسلامیة‌، مشهد.
39. علامه مجلسی، محمد باقر بن محمد تقى، (1406ق‌)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
40. علامه مجلسی، محمدباقر بن محمد تقى، (1410ق)، بحار الانوار، بیروت، موسسه الطبع و النشر.
41. فاضل هندی، محمد بن حسن، (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
42. قفاری، ناصر بن عبدالله، (1418ق)، اصول مذهب الشیعة الاثنی عشریة، چاپ3، بی­جا، دار الرضا للنشر و التوزیع.
43. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
44. گلپایگانی، سید محمد رضا، (1371ش)، رساله توضیح المسائل، قم، دار­القرآن الکریم‌.
45. گلپایگانی، سید محمد رضا، (1413ق)، هدایة العباد، قم، دار­القرآن الکریم‌.
46. محقق اردبیلی، (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
47. محقق بحرانی، یوسف، (1405ق)، الحدائق الناضرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
48. محقق حلی، جعفر بن حسن، (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسه سیدالشهدا.
49. محقق خویی، سید ابوالقاسم، (بی­تا)، رساله توضیح المسائل، چاپ8، تهران، انتشارات ایران.
50. محقق خویی، سید ابوالقاسم، (1410ق)، منهاج الصالحین، چاپ28، قم، نشر مدینة العلم‌.
51. محقق داماد، سیدمحمد یزدی، 1401ق، کتاب الحج، چاپخانه مهر، قم.
52. محقق سبزواری، سید عبدالاعلی، (1413ق)، مهذب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، دفتر معظم له.
53. محقق کرکی، علی بن حسین عاملی، (1414ق)، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت.
54. محقق همدانی، آقا رضا، (1416ق)، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی‌.
55. مسلم‌‌ بن ‌حجاج نیشابوری، (بی­تا)، صحیح مسلم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
56. مشکور، محمدجواد، (1372ش)، فرهنگ فرق اسلامى، مشهد مقدس، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
57. مکارم شیرازی، ناصر، (1429ق)، رساله توضیح المسائل، چاپ52، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی­طالب.
58. نائینی، محمد حسین، (1376ق)، فوائد الاصول، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
59. نجاشی، احمد بن علی، (1407ق)، ‌رجال النجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
60. نجفی، محمد حسن، (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ7، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
61. نوری همدانی، حسین، (1377ش)، رساله توضیح المسائل، چاپ 12، قم، موسسه مهدی موعود.
62. وحید، حسین، (1428ق)، توضیح المسائل، چاپ9، قم، مدرسه امام باقر.