مبانی فقهی تعظیم و تعزیز اماکنِ یادآور حوادث صدر اسلام در سرزمین وحی (از منظر فریقین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم؛ استادیار گروه فقه و اصول جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

2 دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

مبانی فقهی تعظیم و تعزیز اماکن محبوب مسلمانان، که یادآور رویدادهای مهم صدر اسلام بوده است، در فقه فریقین چندان هویدا نیست؛ چراکه مبلغان وهابی، مخالف بازدید مسلمانان از این اماکن هستند. آنها سعی می‌کنند با طرح سؤال‌هایی ـ از قبیل اینکه «مبانی فقهی تعظیم و تعزیز این اماکن چیست؟!»، «آیا بازدید و به جا آوردن نماز مستحبی در اماکنی همچون مساجد سبعه، مسجد اجابه، مسجد غمامه، مسجد ردّالشمس، مسجد جن، مسجد ذوقبلتین، بئر‌اریس و... بدعت است؟!» ـ ذهن‌های مسلمانان را مخدوش کنند. تحلیلِ برآمده از روایات خاص برخی اماکن و همچنین قرار گرفتن سایر اماکن در زمره برخی اطلاقات و عمومات شرعی، اثبات‌کننده ویژگی ممتاز و فضیلت آن مکان‌ها برای تعظیم و اهتمام و پندآموزی مسلمانان از آن مکان‌هاست. هدف نویسندگان در این تحقیق شناخت حدود و ثُغور ادله، و تبیین و تحلیل مبانی فقهی تعظیم و تعزیز این اماکن و گستره دلالی‌آن است و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقهی موجود در منابع فریقین با گرد‌آوری داده‌های کتابخانه‌ای میسّر است که نتیجه آن، تبیین مبانی فقهی تعظیم و تعزیز این اماکن و استحباب ادای نماز در برخی‌ و مشروعیت آن در سایر اماکن است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم

    1. ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمان (بی‌تا)، تفسیر القران العظیم، محقق: اسعد محمد الطیب، بیروت، المکتبة العصریة.
    2. ابن ابی‌شبیه، عبدالله بن محمد (1409ق)، المصنف فی الاحادیث والآثار، محقق: کمال یوسف الحوت، ریاض، مکتبه الرشد.
    3. ابن اثیر، مبارک بن محمدجزری (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارالصادر.
    4. ابن حجر الهیتمی، احمد بن محمد (بی‌تا)، تحفة المحتاج فی شرح المنهاج، بی جا، دار احیاء التراث العربی.
    5. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1407ق)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، قاهره، دارالریان للتراث.
    6. ابن حنبل، احمد بن محمد (1420ق)، مسند الامام احمد بن حنبل، محقق: شعیب الأرنؤوط وآخرون، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ دوم.
    7. ابن شبه نمیری، عمر بن شبه (1410ق)، تاریخ المدینة المنورة، محقق: فهیم محمد شلتوت، بیروت، دارالفکر.
    8. ابن عجیبه، احمد (بی‌تا)، البحر المدید فی تفسیر القران المجید، محقق: قرشی رسلان و احمد عبدالله، قاهره، حسن عباس‌زکی.
    9. ابن عساکر، علی بن الحسن (1407ق)، تاریخ دمشق الکبیر، محقق: عبدالقادر بدران، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ سوم.
    10. ابن قدامه، عبدالله (بی‌تا)، المغنی، بیروت، دارالکتاب العربی.
    11. ابن قولویه، جعفر بن محمد (1398ق)کامل الزیارات، نجف اشرف، دارالمرتضویة.
    12. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407ق)، البدایة والنهایة، بیروت، دارالفکر.
    13. ابن نجیم حنفی، زین الدین (بی‌تا)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دارالمعرفة.
    14. ابن ‌سعد، محمد بن سعد (بی‌تا)، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
    15. استرآبادی، محمد (بی‌تا)، آیات الاحکام، تهران، نشر مکتب المعراجی.
    16. امینی، عبدالحسین (1416ق)، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
    17. بخاری، محمد بن إسماعیل (1407ق)، صحیح البخاری [الجامع الصحیح المختصر]، محقق: مصطفی دیب البغا، بیروت، دارابن کثیر، چاپ سوم.
    18. بهوتی، منصور بن یونس (1402ق)، کشاف القناع عن متن الإقناع، محقق: هلال مصلحی، بیروت، دارالفکر.
    19. بیهقی، احمد بن حسین (1424ق)، سنن الکبری للبیهقی، محقق: محمدعبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ سوم.
    20. ترمذی، محمد بن عیسی (1403ق)، سنن الترمذی، محقق: احمدمحمدشاکر و اخرون، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
    21. جزی غرناطی، محمد بن احمد (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، محقق: عبدالله خالدی، بیروت، دارالکتب العربی.
    22. جصاص، احمد بن علی (1405ق)، احکام القرآن، محقق: محمدصادق القمحاوی، بیروت، داراحیاء التراث.
    23. جعفریان، رسول (1385ش)، آثار اسلامی مکه ومدینه، قم، نشر مشعر، چاپ پنجم.
    24. جمل، سلیمان بن عمر (بی‌تا)، حاشیة الجمل علی المنهج لشیخ الإسلام زکریا الأنصاری، بی‌جا، دارالفکر.
    25. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، محقق: مصطفی‌عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة.
    26. حسینی الجرجانی، ابوالفتح (1404ق)، آیات الأحکام [تفسیر شاهی]، تهران، بی‌نا.
    27. حماد بن زید (1404ق)، ترکة النبی9، محقق: ضیاء العمری، بی‌نا.
    28. دهلوی، شاه‌ولی‌الله (1426ق)، حجة البالغة، محقق: السید سابق، بیروت، دارالجیل.
    29. ذهبی، محمد بن احمد (1405ق)، سیر أعلام النبلاء، محقق: مجموعة من المحققین باشراف الشیخ شعیب الارناوؤط، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، چاپ سوم.
    30. ــــــــــ (1410ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، محقق: عمرعبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتب العربی.
    31. رملی، محمد بن ابی‌العباس [شافعی الصغیر] (1404ق)، نهایة المحتاج إلی شرح المنهاج، بیروت، دارالفکر.
    32. سبزواری، عبد الاعلی (1388ق) مهذب الاحکام فی بیان حلال والحرام، قم، دارالتفسیر.
    33. سبزواری، محمدباقر بن محمد مؤمن، (بی‌تا)، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد الأذهان، قم، مؤسسه آل البیت:.
    34. شربینی، محمد بن احمد (1377ق)، مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت، دارأحیاء التراث العربی.
    35. شرنبلالی حنفی، حسن (بی‌تا)، مراقی الفلاح بإمداد الفتاح شرح نور الإیضاح ونجاة الأرواح، بیروت، دارالکتب العلمیة.
    36. شیخ صدوق، محمد بن علی‏ (1376ش)، الأمالی، تهران، کتابچی‏، چاپ ششم‏.
    37. ــــــــــ ( (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
    38. ــــــــــ (1415ق)، المقنع، قم، مؤسسه امام الهادی7.
    39. صاحب سرّ هندی، محمدحسن‌جان (بی‌تا)، الاصول الاربعة فی تردید الواهابیة، استانبول، نشر المکتبه اشیق.
    40. الصنعانی، عبدالرزاق (1403ق)، منصف عبدالرزاق، محقق: حبیب الرحمان الأعظمی، بیروت، المکتب الإسلامی، چاپ دوم.
    41. طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ پنجم.
    42. طبرانی، سلیمان بن أحمد (بی‌تا)، المعجم الکبیر، محقق: حمدی عبدالمجید السلفی، بی‌جا، مکتبة ابن تیمیة.
    43. طبرسی، فضل بن حسن (بی‌تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی، چاپ دوم.
    44. طبری، محمد ‌بن ‌جریر(1387ق)، تاریخ الطبری، محقق: ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث.
    45. طوسی، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، مصحح: سیدمحمدتقی کشفی، تهران، المکتبه الرضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم.
    46. ــــــــــ (1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
    47. ــــــــــ (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القران الکریم، محقق: احمدحبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث.
    48. عراقی، عبدالرحیم (1413ق)، طرح التثریب فی شرح التقریب، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
    49. علامه حلی، حسن بن یوسف(1412ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب‌، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة‌.
    50. عینی، بدرالدین (بی‌تا)، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
    51. غزالی، محمد (1390ش)، احیاء علوم الدین، بیروت، دارالکتاب العربی.
    52. فاکهی، محمد بن اسحاق (1414ق)، اخبار مکه فی قدیم الدهر وحدیثه، محقق: عبدالملک عبدالله دهیش، بیروت، دارخضر، چاپ دوم.
    53. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1389ق)، المغانم المطابة فی معالم طابة، محقق: حمد الجاسر، بی‌جا، دارالیمامة للبحث والترجمة والنشر.
    54. قرطبی، یوسف بن عبدالبر (1412ق)، الاستیعاب، محقق: علی محمد البجاوی، بیروت، بی‌نا.
    55. ــــــــــ (2000م)، الإستذکار الجامع لمذاهب فقهاء الأمصار، محقق: سالم محمد عطا و محمد علی معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة.
    56. کاشف الغطاء، جعفر بن خصر (بی‌تا)، کشف الغطاء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    57. ــــــــــ (بی‌تا)، هدی المتقین إلی شریعة سید المرسلین، نجف اشرف، بی‌نا.
    58. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، محقق: علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
    59. متقی هندی، علی بن حسام‌الدین (1405ق)، کنزل العمال فی سنن الاقوال والافعال، محقق: شیخ‌بکری حیاتی وشیخ صفوه السفاء، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم.
    60. محقق سبزواری، محمدباقر (بی‌تا)، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، قم، مؤسسه آل‌البیت فى الاحیاء التراث.
    61. مراغی، میرفتاح (بی‌تا)، العناوین الفقهیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    62. مزی، یوسف بن عبدالرحمان (1400ق)، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، محقق: بشارعواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة.
    63. مسلم بن حجاج (1412ق)، صحیح مسلم، محقق: محمدفؤاد عبدالباقی، بی‌جا، مطبعة عیسی البابی الحلبی وشرکاه.
    64. مفید، محمد (1413ق)، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
    65. مقریزی، احمد بن علی (1420ق)، إمتاع ‌الاسماع بما للنبی من الاحوال و الأموال والحفدة والمتاع، محقق: محمدعبدالحمید النمیسی، بیروت، بی‌نا.
    66. مناوی، محمد عبدالرئوف (1415ق)، فیض القدیر شرح الجامع الضغیر من احادیث البشیر النذیر، بیروت، دارالکتب العلمیة.
    67. نراقی، احمد بن محمدمهدی (1415ق)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت:.
    68. ــــــــــ (1408ق)، عوائد الایام، قم، مکتبه بصیرتی.
    69. نسائی، احمد بن شعیب (1411ق)، سنن النسائی الکبری، محقق: عبدالغفار سلیمان البنداری و سیدکسروی حسن، بیروت، دارالکتب العلمیة.
    70. نووی، یحیی بن شرف (1392ق)، شرح النووی علی المسلم[المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج]، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
    71. ــــــــــ (بی‌تا)، المجموع، بیروت، دارالفکر.
    72. واحدی، علی بن احمد (1383ش)، اسباب النزول القران، ترجمه علیرضا ذکاوتی، تهران، بی‌نا.