واکاوی جایگاه و اعتبار زیارتنامه‌ امام رضا (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه پیام نور، ایران.

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

زیارتنامه‌ حضرت رضا(ع) که بین عوام مردم و خواص مشهور و در کتاب‌های حدیثی و معرفتی ذکر شده است، علاوه بر جایگاه خاص آن در ارتباط عاطفی بین امام و مأموم، به عنوان منبعی سرشار از آموزه‌های معرفتی در جنبه‌های گوناگون اعتقادی و اخلاقی شناخته می‌شود. اما با مراجعه به متون حدیثی ذکر‌کننده این زیارتنامه، در نگاه اول در موضوع مأثور بودن آن تردید می‌شود. با این وصف به لحاظ غیر فقهی بودن این حدیث (زیارتنامه)، به جایگاه و اعتبار حدیثی آن کمتر توجه شده است. ولی با توجه به قواعد حدیثی ـ مانند برخی بررسی‌های سندی و رجالی، دأب عالمان بر تسامح در ادله سنن، تأکید مؤلفان کتاب‌های زیارات بر استفاده از منابع معتبر، شهرت روایی و تلقی به قبول شدن طی قرون و بالأخره علو مضمون و قوت متن ـ می‌توان بر اعتبار حدیثی این زیارتنامه‌ و مأثور بودن آن دلیل اقامه کرد و با این اثبات عملاً می‌توان بسیاری از زیارتنامه‌های اهل بیت: را نیز در عداد احادیث مأثور و مقبول قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم

    1. آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن (1408ق)، الذّریعة إلی تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان.
    2. آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین (1366ش)، شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، تهران، دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
    3. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1363ش)، تحف العقول عن آل الرسول، قم، انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
    4. ابن طاووس، علی بن موسی ‏(1409ق‏)، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الإسلامیه‏، چاپ دوم.
    5. ابن ‏عرفه، محمد بن محمد (2008 م‏)، تفسیر ابن عرفة، لبنان، بیروت‏، دارالکتب العلمیة.
    6. ابن فهد حلی، احمد بن محمد (1368ش)، عدة الداعی و نجاح الساعی، تهران، دارالکتاب الاسلامی‌.
    7. ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356ش)، کامل الزیارات، نجف اشرف‏، دارالمرتضویة.
    8. ابن مشهدی، محمد بن جعفر (1419ق‏)، المزار الکبیر، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    9. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق‏)‏، لسان العرب، لبنان، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع‏‏، چاپ سوم.
    10. انصاری، مرتضی ‌بن محمدامین (1372ش)، رسائل فقهیة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد شیخ انصاری.
    11. ایزدپناه، عباس (1376ش)، «اسباب صدور حدیث»، علوم حدیث، شماره4، ص7-29.
    12. بهائی، ‌محمد بن حسین (1372ش)، مشرق الشمسین واکسیر السعادتین، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
    13. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد (1410ق)، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دارالکتاب الإسلامی، چاپ دوم.
    14. جوادی آملی، عبدالله ( 1389ش)، ادب فنای مقربان، قم، اسراء، چاپ هفتم.
    15. حر عاملی، محمد بن حسن ‏(1409ق‏)، وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت:‏.
    16. علامه حلی، حسن بن یوسف (1411ق)، کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین7، تهران، وزارت ارشاد.
    17. خوانساری، حسین بن جمال الدین (بی‌تا)، مشارق الشموس فی شرح الدروس، بی‌جا، مؤسسة آل‌البیت:لاحیاء التراث.
    18. خویی، سیدابوالقاسم (1409ق)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم، دفتر آیة‌الله‌العظمی‌ الخوئی‏، چاپ چهارم.
    19. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالشامیة.
    20. ربانی، محمدحسن (1390ش)، دانش درایة الحدیث همراه با نمونه‌های حدیثی و فقهی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ هفتم.
    21. شهید اول، محمد بن مکی ‌(1419ق)، ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة‌، قم، مؤسسه آل‌البیت:.
    22. شهید ثانی، زین الدین بن علی (1402ق)، شرح البدایة فی علم الدرایة، تهران، مسجد جامع تهران.
    23. شیخ صدوق، محمد بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ دوم.
    24. ـــــــــــ (1378ق‏)، عیون أخبارالرضا، تهران، نشر جهان.‏
    25. طباطبایی، سیدمحمد بن سیدعلی (1296ق)، مفاتیح‌ الاصول، قم، مؤسسة آل‌البیت:لإحیاء التراث، چاپ دوم.
    26. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375ش)، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی‏‏، چاپ سوم.
    27. طوسی، محمد بن حسن (1411ق‏)‏، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، لبنان، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة.
    28. ‏ ـــــــــــ (1407ق‏)‏، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیه‏، چاپ چهارم.
    29. ـــــــــــ (1413ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت‏، دار إحیاء التراث العربی.
    30. ـــــــــــ (1417ق‏)‏، الفهرست، قم، مؤسسة نشر الفقاهة.
    31. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله‏ (1373ش)، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی.
    32. فراهیدی، خلیل بن أحمد (1409ق‏)، کتاب العین، قم، نشر هجرت‏، چاپ دوم.
    33. فیومی، احمد بن محمد (1414ق‏)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم، مؤسسه دارالهجرة، چاپ دوم.
    34. قرطبی، محمد بن احمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو.
    35. قسطلانی، احمد بن محمد (1425ق)، المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیة، لبنان، مکتب الاسلامی، چاپ دوم.
    36. قمی، عباس (1388ش)، کلیات مفاتیح الجنان، قم، انتشارات آیین دانش، چاپ سیزدهم.
    37. کفعمی، ابراهیم بن علی (1405ق‏)، المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة)، قم، دارالرضی، چاپ دوم.‏ ‏
    38. کریمی، حسین (1387ش)، اعتبار زیارت عاشورا و رفع برخی از شبهات، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار: .
    39. کلینی، محمد بن یعقوب‏ (1430ق)، الکافی، قم، دارالحدیث.
    40. مامقانی، عبدالله (1385ش)، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، تهران، انتشارات دلیل ما.
    41. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1386ش) تحفة الزائر، قم، مؤسسه پیام امام ‌هادی7.
    42. ـــــــــــ (1406ق‏)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی.
    43. ـــــــــــ (1423ق)‏، زادالمعاد، لبنان، بیروت، ‏مؤسسة‌ الأعلمی للمطبوعات‏.
    44. مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (1414ق)، لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم.
    45. ـــــــــــ (1406ق)‏، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور‏، چاپ دوم.
    46. محدثی، جواد (1390ش)، فرهنگ‌نامه زیارت، تهران، مشعر.
    47. محمدی ری‌شهری، محمد(1389ش)، شرح زیارت جامعه کبیره یا تفسیر قرآن ناطق، قم، دارالحدیث.
    48. مسعودی، عبدالهادی (1387ش)، روش فهم حدیث، تهران، سمت، چاپ چهارم.
    49. مفید، محمد بن محمد (1413ق)، الإختصاص، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
    50. مکارم شیرازی، ناصر (1387ش)، کلیات مفاتیح نوین، قم، انتشارات امام علی ‌بن ‌ابی‌طالب7، چاپ دوم.
    51. ـــــــــــ (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم.
    52. نجاشی، احمد بن علی (1407ق)، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
    53. واعظ جوادی، مرتضی (1388ش)، فلسفه زیارت، قم، اسراء، چاپ پنجم.