ماهیت و هنجارهای حقوقی حاکم بر قبرستان بقیع در فقه و حقوق بین‌الملل؛ با تاکید بر حقوق بین‌الملل اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آیت‌الله حائری یزدی، میبد، ایران

2 استاد حوزه علمیه قم و دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

مدیریت گردشگری، نظام حقوق و تکلیف‌های دولت‌های زائرفرست و زائرپذیر، امکان سهیم شدن شهروندان دیگر کشورها ـ پیروان سایر ادیان و مذاهب ـ نسبت به قبرستان بقیع، جملگی مرتبط با مسئله «ماهیت و وضعیت حقوقی قبرستان بقیع» است؛ به همین دلیل این مقاله موضوع اصلی خود را بررسی ماهیت و وضعیت حقوقی آرامستان بقیع بر اساس یافته‌­های تاریخی و فقهی و نیز تحلیل این سرزمین بر اساس نظام گزاره­‌های سرزمینی حقوق بین‌الملل قرار داده است. از جمله نتایج این نوشتار توصیفی-تحلیلی می­توان به ماهیت بین‌المللی سرزمین بقیع و احتساب آن در زمره منطقه بین‌المللی اشاره کرد که مدارک و ادله فقهی نیز این نظریه را تحکیم می‌کنند. در پی اثبات این ماهیت می‌­توان به ترسیم نظام حقوقی حاکم بر این سرزمین از بُعد نظم حکمرانی، تنظیم­گری در حوزه حق­ها و تکلیف‌های گردشگران مذهبی و نیز دولت‌های اسلامی معاصر و... پرداخت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. کتب

    قرآن کریم

    1. ابن حمزه، محمد بن علی (1408ق). الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم، کتابخانه مرعشی، ط2.
    2. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله (1412ق). الاستیعاب، بیروت، دارالجیل، ط2.
    3. ابن عجیبه، احمد بن محمد (1419ق). البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره، بی­نا، ط1.
    4. ابن سعد، محمد (1418ق). الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، الکتب العلمیة، ط2.
    5. ابن شبه نمیری، عمر بن شبه (1410ق). اخبار المدینه النبویه، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، ط1.
    6. اراکی، محسن (2001م). بحث التراث الثقافی فی الفقه الاسلامی، قطر، مؤتمر الدوحه للعلماء حول الاسلام و التراث الثقافی.
    7. اسدی حلی، احمد بن محمد (1409ق). الرسائل العشر، تحقق سیدمهدی رجائی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ط1.
    8. اصفهانی، محمدحسین (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب، قم، انوارالهدی، ط1.
    9. امین الدوله، میرزاعلی‌خان (1354ش). سفرنامه امین الدوله، به کوشش اسلام کاظمیه، تهران، توس، چ2.
    10. الاندلسی، ابی­حیان (1993م). تفسیر البحر المحیط، تحقیق عادل احمد عبدالموجود‌ـ علی‌محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط1.
    11. بروجردی، سیدحسین (1340ش). جامع الاحادیث الشیعة فی احکام الشریعة، تهران، مطبعة المساحة.
    12. تبریزی، میرزاجواد (1416ق). صراط النجاة، قم، نشر برگزیده، ط2.
    13. توانگر، محمد (1390ش). طرح پژوهشی بررسی تجارب بین‌المللی و تحلیل اثرات کمی-کیفی زیارت و اثرات آن در شهرهای زیارتی جهان، مشهد، جهاد دانشگاهی مشهد.
    14. جزیری، عبدالرحمان (1419ق). الفقه علی المذاهب الاریعه و مذهب اهل البیت وفقا لمذهب اهل البیت:، بیروت، دارالثقلین، ط2.
    15. جصاص، احمد بن علی (1405ق). احکام القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ط1.
    16. جعفریان، رسول؛ صادق برزگر (1376ش). سفرنامه عتبات و حج، میراث اسلامی ایران، قم، کتابخانه مرعشی.
    17. حلبی، علی بن حسن (1414ق). اشارة السبق الی معرفة الحق، قم، انتشارات اسلامی، ط2.
    18. حلی، حسن بن یوسف (1388ش). تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل‌البیت، ط1.
    19. حماد، محمدانور (2002م). الحمایة الجزائیة للاموال العامة، الجزائر، دارالفکر الجامعی، بی­چا.
    20. الخفیف، علی (1996م). الملکیة فی الشریعة الاسلامیة مع المقارنة بالشرائع الوضعیة، معناها، انواعها و عناصرها، خواصها، قیودها، القاهره، دارالفکر العربی، ط1.
    21. خمینی، سیدروح‌الله (1378ش). البیع، تهران، نشر آثار امام خمینی=، ط5.
    22. خویی، سیدابوالقاسم (1418ق). موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی، ط2.
    23. ــــــــــ (1410ق). کتاب الطهارة، مقرر: میرزاعلی غروی، بی­جا، دارالهادی، ط3.
    24. ــــــــــ (1409ق). معجم رجال­الحدیث، قم، دفتر مرحوم خوئی، ط1.
    25. سبحانی، جعفر (1393ش). فقه المزار فی احادیث الائمه الاطهار:، تهران، مشعر، چ1.
    26. سبزواری. محمدباقر بن محمد (1423ق). کفایة الاحکام، قم، انتشارات اسلامی، ط2.
    27. سبزواری ، سیدعبدالأعلی (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال والحرام، قم، مؤسسة المنار، ط4.
    28. سبکی، علی بن عبدالکافی (1419ق). شفاء­السقام فی زیارة خیرالأنام، تهران، مشعر، ط4.
    29. سمرقندی، نصر بن محمد (بی­تا). بحر العلوم، بی­جا، بی­نا.
    30. سیستانی، سیدعلی (1430ق). منهاج الصالحین، بغداد، دارالبذرة، ط2.
    31. شریفی اشکوری، الیاس (1389ش). منتخب فقرات فقهیه، قم، بیت معظم له، چ1.
    32. شهید اول، محمد بن مکی (بی­تا). القواعد و الفوائد، تحقیق سیدمحسن حکیم، قم، مکتبة المفید، ط1.
    33. ــــــــــ (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ط2.
    34. صبری‌پاشا، ایوب (1377ش). تاریخ وهابیان، ترجمه علی‌اکبر مهدی‌پور، تهران، طوفان، چ اول.
    35. صدر، سیدمحمدباقر (1393ش). اقتصاد ما، ترجمه سیدابوالقاسم حسینی، قم، پژوهشگاه شهید صدر، چ2.
    36. ــــــــــ (1408ق). بحوث فی شرح العروة الوثقی، تحقیق محمد هاشمی، قم، مجمع الشهید آیت‌الله الصدر العلمی، ط2.
    37. ــــــــــ (1987م). اقتصادنا، دراسه موضوعیة تتناول بالنقد و البحث المذاهب الاقتصادیة المارکسیه و الراسمالیة والاسلام فی اسسها الفکریه و تفاصیلها، بیروت، دارالتعارف، ط 20.
    38. صرامی، سیف‌الله (1388ش). مشاهد مشرفه و احکام آن، کنگره شهیدین، فقه و اصول، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. چ1.
    39. ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1384ش). حقوق بین‌الملل عمومی، تهران، گنج دانش، چ25.
    40. طوسی، محمد بن حسین (1407ق). الخلاف، فم، دفتر انتشارات اسلامی، ط5.
    41. طوسی، محمد بن حسن (1414ق). الأمالی، قم، دارالثقافة، ط1.
    42. شهید ثانی، زین الدین بن علی (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم، مؤسسه معارف اسلامی، ط4.
    43. عاملی، سیدجواد بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم، انتشارات اسلامی، ط1.
    44. عاملی (1422ق). الانتصار، بیروت، دارالسیره، ط 2.
    45. عبد خدایی، مجتبی (1385ش). واتیکان، کلیسای جهانی کاتولیک، تهران، انتشارات الهدی، چ1.
    46. عسقلانی، احمد بن حجر (1379ش). فتح الباری، بیروت، دارالمعرفه، ط2.
    47. عنایت، حمید (1364ش). اندیشه سیاسی در غرب، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ1.
    48. فاضل لنکرانی، محمد (1429ق). تأصیل­الشریعة فی شرح تحریر­الوسیلة، قم، مرکز فقهی ائمة اطهار، چ2.
    49. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1403ق). نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الامامیه، قم، کتابخانة آیت­الله مرعشی، ط3.
    50. فاطیمه، حمادو (1440ق). الحمایة القانونیة للآثار علی ضوء التشریعات الوطنیة و الاتفاقات الدولیة، اشراف الاستاذ: هدیلی احمد، جامعة جیلالی لیابس سیدی بلعباس.
    51. فراهانی، محمدحسین (1362ش). سفرنامه مکه، به کوشش مسعود گلزاری، تهران، فردوسی، چ1.
    52. فن گلان، گرهارد (1386ش). حقوق بین‌الملل عمومی، ترجمه سیدداوود آقایی، تهران، میزان، چ3.
    53. فهیمة، اعراب (2011م). التراث و السیاحة: من خلال مدینة قسطینة، رساله ماجستیر فی التراث و الدراسات الاثریه، قسم التاریخ و الآثار، معهد العلوم االانسانیة و الاجتماعیة، جامعة منتوری قسنطینه.
    54. قرضاوی، یوسف (2006م). قضایا الاسلام المعاصرة، القاهرة، مکتبة وهبة.
    55. قرطبی، ابوعبدالله محمد بن احمد بن ابی‌بکر (2006م). الجامع لاحکام القرآن و المبین لما تضمنه من السنه و ای الفرقان، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، بیروت، مؤسسه الرسالة، ط1.
    56. قیشری نیشابوری، مسلم بن حجاج (بی­تا). صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤادعبدالباقی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
    57. کاسسه، آنتونیو (1385ش). حقوق بین‌الملل، ترجمه حسین شریفی، تهران، میزان، چ1.
    58. کتان، هنری (1368ش)، فلسطین و حقوق بین‌الملل، ترجمه غلامرضا فدایی، تهران، امیرکبیر، چ اول.
    59. کعکــی، عبدالعزیــز بــن عبدالرحمان (2012م). معالم المدینة المنورة، مدینه منوره، شرکة ســروات للطباعة و النشر، ط2.
    60. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (بی‌تا). کشف الغطاء عن مهمات الشریعة الغراء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    61. گلپایگانی، سیدمحمدرضا. تقریرات الحج، قابل مشاهده در: https://lib.eshia.ir/10079/1/1
    62. محقق داماد، سیدمصطفی (1406ق). قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چ دوازدهم.
    63. محقق کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، به کوشش گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت:، قم، مؤسسه آل‌البیت:، چ2.
    64. محمد، قن (2015ق). الاطار القانونی و المؤسساتی للممتلکات الثقافیه العقاریة فی الجزائر، الاستاذ المشرف بشار رشید، کلیة الحقوق، جامعة زیان عشاور بالجلفة.
    65. مراغی، سیدمیر عبدالفتاح الحسینی (1417م). العناوین الفقهیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ط2.
    66. مســتوفی، حمدالله بن ابی‌بکر (1364س). تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، چ2.
    67. مظاهری، حسین (1389س). احکام اقتصادی اسلام در مورد زمین، قم، مرکز مدیریت حوزه قم، چ1.
    68. مفید، محمد بن محمد (1413ق). الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ط2.
    69. مفید، محمد بن محمد (بی­تا). المقنعة فی الاصول والفروع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ط1.
    70. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ط7.
    71. نجمی، محمدصادق (1380ش)، تاریخ حرم ائمه بقیع: و آثار دیگر در مدینه منوره، تهران، مشعر، چ اول.
    72. نراقی، احمد بن مهدی (ش1375). عوائد الایام، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ط2.
    73. نمازی شاهرودی، علی (1419ق). مستدرک سفینة البحار، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ط1.
    74. والاس، ربکا (1387ش). حقوق بین‌الملل، ترجمه سیدقاسم زمانی، تهران، شهر دانش، چ2.
    75. وجدانی فخر، قدرت‌الله (1417ق). الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه، قم، سماء قلم، چ دوم.
    76. وحید خراسانی، حسین (1428ق). منهاج الصالحین، قم، مدرسه امام باقر7، ط3.
    77. هندی، حافظ‌محمد (1386ش). تذکرة الطریق فی مصائب حجاج بیت الله العتیق، به کوشش رسول جعفریان و اسرا دوغان، قم، نشر مشعر، چ1.
    78. هویدی بغدادی، محمد (بی­تا). التفسیر المعین للواعظین و المّتعظین، قم، ذوی ‌لقربی.
    79. یحیاوی، عمر (2005م). نظریة المال العام، الجزائر، دارهومه، ط 2.
    80. یزدی، سیدمحمدکاظم (1414ق). تکملة العروة الوثقی، قم، کتابفروشی داوری، ط3.

    مقالات

    1. ترکی، پرویز و علیپور، محمدرضا (1399ش). «وضعیت حقوقی مکان های مقدس با تاکید بر بیت المقدس از منظر حقوق بین‌الملل»، سومین کنفرانس ملی حقوق، علوم اجتماعی و انسانی، روانشناسی و مشاوره، شیروان، قابل دسترسی در: https://civilica.com/doc/1113485.
    2. هاشمی، سیدمحمدعلی (1394ش). «مکان‌های مقدس در آموزه‌های اسلامی و حقوق بین‌الملل»، میقات حج، دوره ۲۴، شماره ۱ (پیاپی ۹۳)، ص21-43.

    منابع انگلیسی

    1. González, Lucas I (2012).  Political Power, Fiscal Crises, and Decentralization in Latin America: Federal Countries in Comparative Perspective (and some Contrasts with Unitary Cases). the Journal of Federalism, Oxford University Press, 38, 2, 202-217.
    2. Linda, J Pike (2021). Encyclopedia of Disputes Installment 10,Elsevier, oct 7, 2021 AP
    3. Scott , Anderson., & Schwartz, Yishai (2017). How to Move the U.S. Embassy to Jerusalem. (2017, 11 30). Retrieved from Forein Policy: http://foreignpolicy.com/2017/11/30/how-to-move-the-u-s-embassy-to-jerusalem/