حج به ‌مثابه سرمایه اجتماعی با تأکید بر پیام‌های آیت‌الله خامنه‌ای به حجاج (1368- 1400)، به روش تحلیل مضمون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف دانشگاه زنجان

چکیده

کشورهای‎ اسلامی علی‌رغم داشتن ‌مشترکات، به دلیل تمایزات ‌متنوعْ آبستن نابسامانی، اختلاف، عدم همکاری و بی‌اعتمادی هستند. مقاله حاضر حج را به عنوان یک سرمایه ‌اجتماعی، راه ‌حل این ‌مسائل دانسته و آن را در پیام‌های رهبری‌ به حاجیان بررسی ‌کرده ‌است. نگارنده در این تحقیق، که برای کارگزاران حج کاربردی است، برای کشف مضامین سرمایه ‌اجتماعی با روش ‌تحلیل مضمون، همه پیام‌های رهبری به حاجیان را (از سال 1368 تا 1400) در پاسخ به این سؤال که «آیا حج می‌تواند به عنوان سرمایه ‌اجتماعی در حل مسائل کشورهای ‌اسلامی کاربرد داشته ‌باشد؟» مطالعه کرده است.
یافته‌های ‌تحقیق در قالب جدول‌های مضامین‌ پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر و شبکه مضامین نشان‌ ‌دادند ‌که حج: 1. یک شبکه ‌روابط و انجمن ‌داوطلبانه بین‌الملل‌ اسلامی است؛ 2. برنامه‌های‌ مشترک آن از عناصر مهم همگرایی و اعتماد‌سازی هستند؛ 3. عرصه تعامل و همبستگی‌‌جوامع ‌اسلامی است؛ 4. عرصه شناخت و بازشناسی ملل ‌اسلامی است؛ 5. منبع تولید قدرت است. از این مؤلفه‌های سازنده در دهه‌های اخیر با عنوان «سرمایه ‌اجتماعی» نام برده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم

    1. ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (1384)، جامعه‌شناسی توسعه، تهران، کیهان.
    2. چلبی، مسعود و مبارکی، محمد (1384)، «تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان»، جامعه‌شناسی ایران، دوره ششم، شماره 2، ص 3- 44.
    3. حبیبی، آرش (1397)، آموزش کاربردی نرم افزار SPSS، نشر الکترونیک: پایگاه اینترنتی پارس مدیر.
    4. (آیت‌الله) خامنه‌ای، (سید) علی، پیام‌های ‌حج از 1368 تا 1400.
    5. (آیت‌الله) خامنه‌ای، (سید) علی، سخنرانی‌ها در جمع کارگزاران حج از 1368 تا 1400.
    6. زتومکا، پیوتر (1386)، اعتماد نظریه جامعه شناختی، ترجمه غلامرضا غفاری، تهران، نشر و پژوهش شیرازه.
    7. فاین، بن (1385)، سرمایه اجتماعی و نظریه اجتماعی (اقتصاد سیاسی و دانش اجتماعی در طلیعه هزاره سوم)، ترجمه م. ک سروریان، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    8. فوکویاما، فرانسیس (1379)، پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن، ترجمه غلام عباس توسلی، تهران، انتشارات جامعه ایرانیان.
    9. کاظمی، سیدعلی‌اصغر (1376)، اخلاق و سیاست: اندیشه سیاسی در عرصه عمل، تهران، نشر قومس.
    10. کوزر، لیوئیس (1369)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، تهران، انتشارات علمی.
    11. کوئن، بروس (1370)، در آمدی به جامعه شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، فرهنگ معاصر.
    12. کیا، علی‌اصغر و فقیهی‌نژاد، مهدی (1397)، «تحلیل مضمون مفاهیم ارتباطات و توسعه در مفاد برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران»، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، سال ششم، شماره یازدهم، ص 33ـ 71.
    13. همیلتون، ملکم (1381)، جامعه شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
    14. Attride- Stirling, J. (2001), “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385- 405.
    15. Blaxter, M. Poland, F. Curran, M. (2001) Measuring Social Capital: Qualitative Study of how Older People relate Social Capital to Health, Final Report to the Health Development Agency. London
    16. Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgment of taste (R. Nice, trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press
    17. Bourdieu, Pierre: The forms of capital. In: John G. Richardson (ed.): Handbook ofTheory and Research for the Sociology of Education. New York: Greenwood, Press 1986
    18. Boyatzis, R. E. (1998), Transforming qualitative information: thematic analysis and code development, Sage.
    19. Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77- 101
    20. Newton, Kenneth: Social capital and democracy in modern Europe. In: Jan Van
    21. Putnam RD (2000) Bowling alone: the collapse and revival of American community. Simon & Schuster Paperbacks, New York
    22. Putnam, Robert D.: Making democracy work. Civic traditions in modern Italy, Princeton : Princeton University Press 1993