بایسته‌های ادب حضور در زیارت با رویکرد مبتنی بر نظریه زمینه‌ای (مطالعه موردی حرم رضوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

زیارت به عنوان یک واقعه، در هستۀ خویش برخوردار از مجموعه تعاملاتی است که عواملی می‌تواند آن را به مطلوبیت و جذابیت سوق داده و هدف از زیارت را تأمین کرده و بیشترین رضایت را برای زائر به ارمغان آورد و یا بالعکس تعاملات نارسا و مخدوش، می‌تواند موجب دلزدگی و تنفر از نقش را به وی تحمیل کند. به موجب این مهم، تحقیق پیش روی به ابعاد و اضلاع تعاملات اجتماعی مطلوب در سطوح مختلف، شامل: محتوای تعامل، محیط، ابزار و فضای حاکم، پرداخته و آراء مسئولان و متولیان به عنوان سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان زیارت مطلوب، خدمه به عنوان کنشگران خدمت‌دهنده، صاحب‌نظران زیارت‌پژوه و زائرین به عنوان مخاطبین زیارت و مبتنی بر ادب حضور در بارگاه منوّر رضوی را مورد مطالعه قرار داده است تا با ترسیم مختصات ادب‌ورزی در ساحت امام معصوم زیارت مطلوب را برای ارادتمندان ارائه دهد تا از پیرایش‌های نامطلوبی که بعضاً در زیارت‌ها دیده می‌شود، بزداید و به این دسته از سؤالات پاسخ خواهد داد. الزامات و بایسته‌های ادب حضور زیارت چیست؟ ادب حضور در پیشگاه امام معصوم(ع) دارای چه مختصاتی است؟ شرایط محیطی چه تأثیری در تحقّق ادب حضور دارد؟ وظیفة متولیان آستانه عتبات در این رابطه چیست؟
یافته‌های تحقیق در شش مقولة بسترها و زمینه‌های ادب‌ورزی، مسئولیت متولیان جهت تحقق ادب، ادب حضور خدمه، ادب حضور زائر، شرایط مداخله‌گر ادب‌ورزی و آثار ادب حضور تنظیم گشت و مدل ادب‌ورزی در سطح تعامل با عاملان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. * قرآن کریم.

    * نهج البلاغه.

    1. آرام، محمدرضا، (1398)، بایسته‌های فرهنگی اجتماعی زیارت مرقد مطهر رضوی، مشهد، نشریه فرهنگ رضوی، ش26.
    2. استراوس، انسلم و دیگران، (1390)، مبانی پژوهش کیفی، ابراهیم افشار، تهران، نی.
    3. دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغتنامه دهخدا، تهران، موسّسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    4. شراهی، اسماعیل، ذوالفقارزاده کرمانی، محمد مهدی، (1398). «واکاوی ادراک زائران از رفتار خادمان در اربعین: روایتی مردم شناختی از پدیدة عظیم پیاده روی اربعین»، نشریه دین و ارتباطات، بهار و تابستان، ش55، ص147-115.
    5. شهید اول، محمد بن مکی، (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
    6. شیخ صدوق، محمد بن علی، (1361)، معانی الأخبار، مصحّح: علی‌اکبر غفّاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    7. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (بی‌تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی: مرتضی مطهری، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    8. طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375)، مجمع البحرین، محقق: احمد حسینی اشکوری، تهران، مکتبه المرتضویه.
    9. فرانکفورد، چاوا، نچمیاس، دیوید، (1381)، روش‌های پژوهش در علوم اجتماعی، مترجمان: فاضل لاریجانی و رضا فاضلی، تهران، انتشارات سروش.
    10. فلاحیان، سیدحسن (1397). «آداب ظاهری و باطنی زیارت»، نشریه میقات زیارت، تابستان، ش104، ص24-7.
    11. کرمانی، مهدی، اصغرپور ماسوله، احمدرضافواعظ موسوی، محمدمهدی، (1398). «گونه‌شناسی سبک‌های زیارتی جوانان در شهر مشهد»، نشریة مطالعات اجتماعی گردشگری، بهار و تابستان، ش13، ص52-25.
    12. کوئن، بروس، (1372)، درآمدی به جامعه شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، فرهنگ معاصر.
    13. مجلسی، سیدمحمدباقر، (1440ق)، بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار:، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
    14. محدّثی، جواد، (1390)، فرهنگ زیارت، تهران، نشر مشعر.
    15. واعظ جوادی، مرتضی، (1391)، فلسفه زیارت و آیین آن، قم، اسراء.
    16. یوسفی، علی، صدیق اورعی، غلامرضا، کهنسال، علی رضا، مکری زاده، فهیمه، (1391). «پدیدار‌شناسی تجربی زیارت امام رضا7»، نشریه مطالعات اجتماعی ایران، پاییز و زمستان، ش3 و4، ص202-184.