آسیب‌شناسی خدمت به حرمین در دوره معاصر و راهکارهای برون‌رفت از آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت

چکیده

در این پژوهش، ابتدا به مدد دانش‌های مختلفی چون تاریخ، حدیث، فقه، حقوق و اخلاق به وظایف خادم‌الحرمین به‌عنوان حکومت مسلط بر حرمین که میزبانی حج و عمره را پذیرفته اشاره‌ای می‌شود که خدمت فعلی به حرمین با شاخص‌سازی این ملاک‌ها و مقایسه آن با وضعیت موجود ارزیابی می‌شود. وضعیت موجودِ خدمت به حرمین، مستند به گزارش‌های علمی و خبری و نیز مشاهدات نویسنده در سفر به حرمین است. در کنار این ارزیابی انتقادی، و معرفی کاستی‌های فعلی خدمت به حرمین، برای رسیدن به وضعیت مطلوب خادم‌الحرمینی در تراز آموزه‌ها و فرهنگ اسلامی‌، پیشنهاد‌هایی ارائه می‌شود. این نوشتار، پژوهشی کتابخانه‌ای ـ میدانی و تحقیقی میان‌رشته‌ای است که دستاوردهای آن ارائه پیشنهاد‌های جدید درباره خدمت به حرمین شریفین است. این پیشنهاد‌ها در محورهای مدیریت عبادی، رفاهی، فرهنگی و مدیریت سیاسی عرضه ‌شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. آجرلو، حسین (1398). چشم‌انداز 2030 عربستان سعودی فراز یا فرود، تهران، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، چاپ دوم.
  2. ابن شهرآشوب، محمد بن علی، المناقب (1379ق).‏ قم، علامه.
  3. ابن عابدین، محمدامین بن عمر (1412ق 1992م). رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم.
  4. ابن عجیبه، احمد بن محمد (1419ق). البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره، دکتر حسن عباس زکی.
  5. ابن قدامه مقدسی، عبدالله بن أحمد (1388ش / 1968م). المغنی، قاهره.
  6. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو (1407ق). البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر.
  7. ــــــــــ ، (1419ق). تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول.
  8. ابن ماجه، محمد بن یزید (بی‌تا). سنن ابن ماجة، بیروت، محمد فؤاد عبد الباقی، دار الفکر.
  9. ابن نجیم، زین الدین بن إبراهیم (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق وفی آخره: تکملة البحر الرائق، محمد بن حسین بن علی الطوری الحنفی القادری وبالحاشیة: منحة الخالق لابن عابدین، دار الکتاب الإسلامی‌، چاپ دوم.
  10. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبد الله (1416ق). حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، مصر، السعادة.
  11. ازرقی، محمد بن عبدالله (1416ق). اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، بیروت، دار الأندلس، چاپ اول.
  12. امینی، محمدامین (1428ق). بقیع الغرقد فی دراسة شاملة، تهران، مشعر، چاپ اول.
  13. بابرتی، محمد بن محمد (بی تا). العنایة شرح الهدایة، دارالفکر.
  14. بخاری، محمد بن اسماعیل (1410ق). صحیح البخاری، قاهره، لجنة احیاء کتب السنة.، چاپ دوم
  15. بیات، حجت الله (1429ق). حج 29، گزارشی از حج گزاری سال 1429ق برابر با سال 1387ش، تهران، مشعر.
  16. بیهقی، احمد بن حسین (1344). السنن الکبری، هند، مجلس دائرة المعارف النظامیة، چاپ اول.
  17. جعفریان، رسول (1386ش)، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، چاپ هشتم.
  18. جمعی از دانشجویان، سرزمین نور، خاطرات دانشجویان از سفر حج، تهران، مشعر، چاپ اول.
  19. الخطیب، جلال طه، خادم‌الحرمین الشریفین فی کتاب (السیرة و المسیرة).
  20. خمینی، روح الله، حج، در کلام و پیام امام خمینی=، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، تهران، چاپ ششم.
  21. دارقطنی، علی بن عمر (1424ق). سنن الدارقطنی، شعیب الارنؤوط و دیگران، بیروت، مؤسسه الرسالة، چاپ اول.
  22. داستان پنج زن از آزار جنسی در مراسم حج

https://www.etilaatroz.com/58345/.

  1. ذهبی، محمدبن احمد (1413ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ویرایشگر عمر بن عبدالسلام تدمری، چاپ دوم.
  2. رجبی، محمد حسین (1385ش). حج 26، گزارشی از حج‌گزاری سال 1426هـ.ق برابر با سال 1384هـ.ش، تهران، چاپ اول.
  3. رفاعی، یوسف بن سید (1387ش). نصیحة لاخواننا علماء نجد، تهران، مشعر.
  4. رفعت پاشا، ابراهیم (1377ش). مرآةالحرمین، شامل سفرنامه حجاز و تاریخ و جغرافیای راه‌ها و بقاع متبرکه آن، تهران، مشعر.
  5. زکی یمانی، احمد (1434ق). دار السیده خدیجة بنت ‌خویلد رضی الله عنها فی مکة المکرمة: دراسة تاریخیة للدار و موقعها و عمارتها، لندن، مؤسسه الفرقان للتراث الاسلامی.
  6. سامانی، سیدمحمود، «مدخل خادم‌الحرمین»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، تهران، مشعر.
  7. ساور، محمدابراهیم (1396ش). «آشنایی با پیش‌گامان بیداری اسلامی، علامه شیخ محمود شلتوت»، فصلنامه علمی ـ تخصصی حبـــل المتین، دوره اول، پیش‌شماره اول.
  8. سبکی، تقی‌الدین (1419ق)، شفاء السقام فی زیارة خیر الأنام، بی‌جا، چاپ چهارم.
  9. شعیبی، ریاض (1397ش). 1430ق، پایان نامه دانشگاه.
  10. شیخ صدوق، محمد بن علی (1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  11. طا‌هری، سیدمهدی (1397ش). علل‌ تداوم‌ قدرت‌ رژیم‌ پا‌دشا‌هی‌ عربستا‌ن‌ سعودی، تهران، نشر مشعر.
  12. طبری، محب الدین (1424ق).‏ الریاض النضرة فی مناقب العشرة، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  13. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  14. عزب، خالد (1420ق). «لقب خادم‌الحرمین الشریفین»، مجلة الاجتهاد، لبنانی، ص43.
  15. فاکهی، محمد بن اسحاق (1424ق). اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، مکتبه الاسدی‏، مکه مکرمه، بی‌تا، چاپ چهارم.
  16. قاضی‌عسکر، علی، تخریب و بازسازی بقیع به روایت اسناد، تهران، نشر مشعر، چاپ سوم.
  17. قافلة الزیت، (1422ق). ج5، شرکة أرامکو، رمضان 1422، ص9. ‏
  18. کاشانی، ابوبکر بن مسعود (1406ق)، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم.
  19. محقق، علی (1379ش). اسناد روابط ایران و عربستان سعودی، (1304_1357)، تهران، انتشارات وزارت امورخارجه، چاپ اول.
  20. مسعودی، علی بن حسین (1409ق). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ دوم.
  21. مسلم بن حجاج (1412ق). صحیح مسلم، قاهره، دار الحدیث، چاپ اول.
  22. معصومی، محسن، « مدخل خادم‌الحرمین»، دانشنامه جهان اسلام، ص93.
  23. مغنیه، محمدجواد (1421ق). الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت، دارالتیار الجدید، دار الجواد، چاپ دهم.
  24. مقامی، امیر؛ درودگر، میترا (1396ش). «حق بر گردشگری و حقوق گردشگران خارجی از منظر حقوق بین‌الملل» برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، شماره 23، زمستان 1396، ص155-177.
  25. م‍لاخ‍س‍رو، م‍ح‍مدبن‌فراموز، درر الحکام شرح غرر الأحکام، (بی‌تا) دار إحیاء
    الکتب العربیة
  26. مهدوی‏راد، محمدعلی (1372ش). با کاروان عشق، گزارش حج در سال 1372، قم، نشر مشعر، چاپ اول.
  27. میردامادی، سیدحسن (1398ش). جنایت وهابیت، از مجموعه حج خونین، تهران، پژوهشکده حج و زیارت، بازنشر کتاب های فارسی، چاپ اول.
  28. نجاتی، محمدسعید (1393ش). «نگاهی به تاریخ منا و حوادث آن»، میقات حج، دوره 24، شماره 93؛ پاییز 1394، ص117ـ
  29. ــــــــــ ، (1393ش). سرزمین منا و مسائل نو پدید، تهران، نشر مشعر، چاپ اول.
  30. ــــــــــ ، (1396ش). «خانه‌های حرم»، دانشنامه حج و حرمین، ج7، تهران، نشر مشعر، چاپ اول.
  31. ــــــــــ ، (1397ش). «آشنایی با وضعیت کنونی قربانی در حج (قربانگاه معیصم)»، میقات حج، ش106، زمستان 1397، ص147-121.
  32. نجاتی، محمدسعید؛ علی، شمس (1398ش). «تحولات قربانی در حج از نگاه فقه و تاریخ با تأکید بر وضع فعلی قربانی»، پژوهشنامه حج و زیارت، شماره 1، شماره پیاپی 7، بهار و تابستان 1398، ص79ـ 106
  33. هاجری، عبدالرسول (1394ش). حج 32 روزشمار سفر به سرزمین رازها و رمزها، تهران، مشعر، چاپ اول.
  34. هاجری، یوسف (1411ق). البقیع قصة التدمیـر ـ قصـة تـدمیر آل سعود للآثار الاسلامیة فی الحجاز، لبنان، مؤسسه البقیع لاحیاءالتراث، چاپ اول.
  35. هاشمی، سیدمحمدعلی (1396ش). حج و حقوق بین‌الملل، تهران، نشر مشعر، چاپ اول.
  36. هیئة کبار العلماء السعودیة https://ar.wikipedia.org/wiki/
  37. ورعی، سیدجواد، حج 30، گزارشی از حج گزاری سال 1430 هـ.ق برابر با سال 1388 هـ.ش، تهران، نشر مشعر، چاپ اول.
  38. http://cpdi.ir/news/content/3215
  39. http://farsi.khamenei.ir/speech٬content?id=37254
  40. http://hajj.ir/fa/32880
  41. http://takfir.ir/modules/smartsection/item.php?itemid=2185
  42. http://www.aljazeera.net/news/reportsandinterviews/2014/7/15
  43. http://www.ion.ir/news/243798
  44. http://www.sobhshod.ir/1743/
  45. https://rasanews.ir/fa/news/642775
  46. https://www.mashreghnews.ir/ news/96450)
  47. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/02/28/1729010

www.irna.ir/news/83387232/