پناهندگی در حقوق بین الملل و اسلام با تاکید بر پناهندگی در حرم مکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه علوم اسامی رضوی

2 دانشجوی دکتری حقوق بینالملل دانشگاه علوم اسامی رضوی

چکیده

سابقه طولانی پناهندگی در تاریخ روابط ملت‌ها حاکی از نظام عرفی مقبول جوامع بشری در این خصوص است؛ موضوعی که در حقوق بین‌الملل معاصر با تصویب کنوانسیون مربوط به وضع پناهندگان در سال ۱۹۵۱ مورد اهتمام واقع شده است. پیش از اسناد حقوق بین‌الملل، پناهندگی در ادیان الهی به خصوص در دین اسلام مورد توجه بوده و دارای احکام ویژه‌ای است. از جمله این احکام، تشریع قرارداد امان است که نوعی تعهد به حمایت از بیگانگان در روابط بین‌المللی اسلام است. نوع دیگر پناهندگی در اسلام، پناهنده شدن به مکان‌های مقدس است و در این خصوص پناهندگی به حرم مکی دارای قواعد خاص است. بررسی ابعاد مختلف پناهندگی در حرم مکی به روش تحلیلی- توصیفی به منظور ایجاد زمینه تدوین قواعد مشترک پناهندگی در حرم مکی از منظر فقه مذاهب اسلامی هدف اصلی این پژوهش است. بر اساس تصریح منابع حقوق اسلام کسی که وارد این حریم مقدس شود، از تعرض مصون بوده و از امنیت برخوردار است؛ امنیتی که علاوه بر تشریع، در مقام تکوین نیز قرائنی بر آن دلالت دارد و علیرغم وجود برخی اختلاف نظرها، شامل غیر مسلمانان به ویژه اهل کتاب نیز می‌شود. البته امنیت پناهنده به حرم مکی تا زمانی باقی است که پناهنده، حرمت حرم را نگهدارد. بر این اساس اگر کسی در داخل منطقه حرم مرتکب جرم و جنایت گردد و حرمت حرم را هتک کند، مصونیت وی نیز سلب می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. قرآن

  1. آدینه، کریم (۱۳۹۴)، «محدودة حرم از نگاه فریقین»، میقات حج، شماره ۹۴، زمستان، ص۲۶-۴۸.
  2. ابراهیمی، محمد (۱۳۷۷)، اسلام و حقوق بینالملل عمومی، تهران، سمت.
  3. ابن ادریس، محمد بن احمد (۱۴۱۰ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  4. ابن براج، عبدالعزیز (١٤٠٦ق)، المهذّب، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  5. ابن سعد، محمد بن سعد (۱۴۱۰ق)، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
  6. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (۱۳۹۶ق)، السیرة النبویه، بیروت، دارالمعرفة للطباعة والنشر والتوزیع.
  7. ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، بیروت، دار صاد، چاپ سوم.
  8. ابن هشام، عبدالملک بن هشام (۱۳۷۵)، زندگانی محمد پیامبر اسلام ترجمه السیرة النبویة، ترجمه هاشم رسولی، تهران، کتابچی.
  9. ابوداود سجستانی، سلیمان بن أشعث (بیتا)، سنن ابیداود، بیروت، المکتبة العصریة.
  10. احمدوند، شجاع (۱۳۹۳)، «سیمای نظام بینالملل در منشور مدینه»، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره ۵، شماره ۱۵، تابستان، ص۱۳۹-۱۷۶.
  11. ازرقی، محمد بن عبدالله (بیتا)، أخبار مکة وما جاء فیها من الآثار، بیروت، دارالأندلس.
  12. بایرامیفرد، بهمن (۱۳۹۶)، «بررسی تطبیقی پناهندگی در فقه اسلامی و حقوق بینالملل»، فصلنامه علمی- ترویجی مطالعات بینالمللی پلیس، شماره ۳۱، پاییز، ص۳۲-۴۹.
  13. جوادی آملی، عبدااله (۱۳۸۳)، تفسیر تسنیم، جلد ۶، قم، اسراء، چاپ اول.
  14. ــــــــــــ (۱۳۸۹)، تفسیر تسنیم، جلد ۱۹، قم، اسراء، چاپ اول.
  15. ــــــــــــ (۱۳۸۶)، جرعهای از صهبای حج، تهران، مشعر.
  16. حداد عادل، غلامعلی، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، جلد ۱۳، مدخل «حرم».
  17. حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آلالبیت:، چاپ اول.
  18. حکیم، سیدمحسن (۱۴۰۴ق)، مستمسک العروة الوثقی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  19. حمو، محمود محمد (۱۳۹۱)، مکة المکرمة، تاریخ و معالم، ترجمه سیدمرتضی حسینی فاضل، تهران، نشر مشعر.
  20. حویزی، عبدعلی بن جمعه (۱۴۱۵ق)، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم.
  21. خامنهای، سیدمحمد (۱۳۷۱)، حج از نگاه حقوق بینالملل، تهران، کیهان، چاپ اول.
  22. خمینی، سیدروحالله (۱۴۲۱ق)، کتاب الطهارة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی=، چاپ اول.
  23. خویی، سیدابوالقاسم (۱۴۱۷ق)، منهاج الصالحین، بیجا، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، چاپ اول.
  24. ــــــــــــ (۱۴۰۷ق)، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم، لطفی، چاپ اول.
  25. ــــــــــــ (۱۳۶۵)، المستند فی شرح العروة الوثقی، مرتضی بروجردی، قم، لطفی.
  26. شیخ صدوق، محمد بن علی (۱۴۰۵ق)، من لا یحضره الفقیه، بیروت، دارالأضواء، چاپ ششم.
  27. ــــــــــــ (۱۳۸۶)، علل الشرائع، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول.
  28. ــــــــــــ (۱۴۱۳ق)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  29. صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (۱۳۶۲ش)، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
  30. ــــــــــــ (۱۴۰۴ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
  31. صدر، سیدمحمدباقر (۱۴۰۸ق)، بحوث فی شرح العروة الوثقی، قم، مجمع الشهید آیتالله الصدر العلمی، چاپ دوم.
  32. طباطبائی کربلائی، علی بن محمدعلی (۱۴۱۲ق)، ریاض المسائل، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول.
  33. طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۴)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
  34. طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲)، تفسیر مجمع البیان، هاشم رسولی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم.
  35. طوسی، محمد بن حسن (۱۳۶۴)، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
  36. ــــــــــــ (۱۳۸۷ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتب المرتضویه.
  37. ــــــــــــ (۱۴۰۰)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
  38. ــــــــــــ (بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  39. عراقی، ضیاءالدین (۱۴۱۴ق)، شرح تبصرة المتعلمین، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  40. علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۳۷۲)، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آلالبیت: لإحیاء التراث، چاپ اول.
  41. ــــــــــــ (بیتا)، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم، مؤسسه امام صادق۷.
  42. عمید زنجانی، عباسعلی (۱۳۹۱)، فقه سیاسی: حقوق تعهدات بینالمللی و دیپلماسی در اسلام، تهران، سمت، چاپ هفتم.
  43. ــــــــــــ (۱۳۹۲)، قواعد فقه: بخش حقوق بینالملل، تهران، سمت، چاپ اول.
  44. عمید، حسن (۱۳۶۹)، فرهنگ فارسی عمید، تهران، سپهر، چاپ سوم.
  45. عیاشی، محمد بن مسعود (بیتا)، تفسیر العیاشی، تهران، مکتب علمی إسلامی.
  46. فاکهی، محمد بن اسحاق (۱۴۱۴ق)، أخبار مکة فی قدیم الدهر وحدیثه، بیروت، دار خضر، چاپ دوم.
  47. فخر رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰ق)، تفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  48. فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۰۹ق)، العین، قم، دارالهجرة، چاپ اول.
  49. قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (۱۳۸۸)، «بررسی تطبیقی حقوق پناهندگی در فقه و اسناد بینالمللی»، فصلنامه مفید، شماره ۱، ص۱۵۵-۱۸۶.
  50. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۳)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم.
  51. کردی، محمدطاهر بن عبدالقادر (۱۴۲۰ق)، التاریخ القویم لمکة و بیتاللّه الکریم، بیروت، دار خضر.
  52. محقق حلی، جعفر بن یحیی (بیتا)، نکت النهایة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  53. محقق کرکی، علی بن حسین (۱۴۱۴ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ دوم.
  54. محمد رشید رضا (۱۹۹۰)، تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار)، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
  55. مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (۱۴۱۴ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
  56. محمدی ری‏شهری، محمد (۱۳۸۶)، حج و عمره در قرآن و حدیث، تهران، مشعر، چاپ اول.
  57. مصطفوی، حسن (۱۳۶۸)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
  58. مغنیه، محمدجواد (بیتا)، تفسیر الکاشف، جلد ۴، بیروت، دارالانوار، چاپ چهارم.
  59. مفخمی، سعید (۱۳۷۷)، وضعیت بیگانگان در حقوق بینالملل، با تأکید بر وضعیت پناهندگان سرزمینی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
  60. مقدس اردبیلی، احمد (بیتا)، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
  61. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (۱۳۷۴)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول.
  62. موسوی خوانساری، سیداحمد (۱۳۵۵)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چاپ دوم.
  63. نراقی، احمد بن محمدمهدی (۱۴۱۵ق)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسة آلالبیت: لإحیاء التراث، چاپ اول.
  64. نظری تاجآبادی، حمید (۱۳۶۹)، بررسی جنبههای مختلف حقوقی مسئله پناهندگی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه.
  65. واقدی، محمد بن عمر (بیتا)، المغازی، بیروت، الأعلمی.
  66. وحید خراسانی، حسین (بیتا)، منهاج الصالحین، قم، مؤسسه امام باقر۷ .
  67. هاشمی شاهرودی، محمود (۱۴۲۶ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت:، چاپ اول.
  68. یزدی، سیدمحمدکاظم (۱۴۱۷ق)، العروة الوثقی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول.
پژوهشنامه حج و زیارت
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10
پاییز 1399
آذر 1399
صفحه 95-125

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار