مفهوم شناسی استطاعت در فرض عدم حاجت به راحله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

فقهای امامیه معتقدند مکلفی که قادر به تحصیل راحله نیست ـ حتی در فرض عدم حاجت به راحله ـ عنوان مستطیع بر وی صدق نمی­کند. علامه حلی و فیض کاشانی، خلاف دیدگاه مذکور را دارند. محقق سبزوارای، مسئله را خالی از اشکال نمی‌داند و معتقد است ظاهر اخبار، بر خلاف دیدگاه فقهاست. در این مقاله، که به روش توصیفی ـ تحلیلی به نگارش درآمده، ضمن بازپژوهی و تقویت نقدهای قائلان به دیدگاه خلاف مشهور، اثبات شده است که استطاعت را خواه به معنای عرفی و یا به معنای خاص شرعی، موضوع ادله وجوب حج بدانیم، مکلفی که قادر به تحصیل راحله نیست اما بدون مشقت می‌تواند خود را به مراسم حج برساند، استطاعت او متوقف بر تحصیل راحله نیست. نهایتاً به حکم الغای خصوصیت و لزوم توجه به وحدت سیاق، گفته شده تحصیل زاد نیز که در سیاق تحصیل راحله قرار گرفته است، موضوعیت نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1.  قرآن کریم.

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (۱۴۰۹ق). کفایة الأصول (طبع آل البیت)، قم، بینا، چاپ اول.
    2. ابن ادریس، محمد بن احمد (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
    3. ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر (۱۴۰۶ق). المهذب (لابن البراج)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    4. ابن زهره، حمزة بن علی (۱۴۱۷ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
    5. ابن شهید ثانی، حسن بن زین الدین (۱۳۷۶ش). معالم الأصول (با حواشی سلطان العلماء)، قم، بینا، چاپ دوم.
    6. ابن فهد حلی، احمد بن محمد (۱۴۰۷ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    7. انصاری، مرتضی بن محمدامین (۱۴۱۶ق). فرائد الاُصول، قم، بینا، چاپ پنجم.
    8. بجنوردی، حسن (۱۳۸۰ش). منتهی الأصول (طبع جدید) تهران، بینا، چاپ اول.
    9. بیهقی نیشابوری کیدری، محمد بن حسین (۱۴۱۶ق). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم، مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
    10. حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت:، چاپ اول.
    11. حسینی شاهرودی، محمود (۱۳۸۵ش). نتائج الأفکار فی الأصول، قم، بینا، چاپ اول.
    12. حلبی، علی بن حسن (۱۴۱۴ق). إشارة السبق إلی معرفة الحق، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    13. روحانی قمی، سید صادق (بیتا). فقه الصادق۷، بینا.
    14. سبحانی تبریزی، جعفر (۱۴۲۴ق). إرشاد العقول الی مباحث الأصول، قم، چاپ اول.
    15. شریف مرتضی، علی بن حسین (۱۴۱۷ق). المسائل الناصریات، تهران، رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة، چاپ اول.
    16. شهید اول، محمد بن مکی، (۱۴۱۷ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
    17. شهید ثانی، زینالدین بن علی (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول.
    18. ـــــــــــــــــ (۱۴۱۹ق). فوائد القواعد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    19. شیخ صدوق، محمد بن علی (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
    20. صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر (بیتا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
    21. صدر، محمدباقر (۱۴۱۷ق). بحوث فی علم الأصول، بیروت، بینا، چاپ اول.
    22. طباطبایی قمی، تقی (۱۳۷۱ش). آراؤنا فی أصول الفقه، قم، بینا، چاپ اول.
    23. طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۰ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی.
    24. ــــــــــــــ (۱۳۹۰ق). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول.
    25. ــــــــــــ (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
    26. علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۲ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول.
    27. ـــــــــــــــــ (بیتا). تذکرة الفقها، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ اول.
    28. ـــــــــــــــ (۱۴۱۰ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    29. فاضل موحدی لنکرانی، محمد (۱۴۳۰ق). دراسات فی الأصول، قم، بینا، چاپ اول.
    30. فاضل هندی، محمد بن حسن (۱۴۱۶ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    31. فخرالمحققین، محمد بن حسن (۱۳۸۷ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
    32. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی (بیتا). مفاتیح الشرائع، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، چاپ اول.
    33. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
    34. کمرهای، محمدباقر (بیتا). اصول الفوائد الغرویة فی مسائل علم أصول الفقه الاسلامی، تهران، بینا، چاپ اول.
    35. محقق حلی، جعفر بن حسن (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
    36. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن (۱۲۴۷ق). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ اول.
    37. محقق کرکی، علی بن حسین (۱۴۱۴ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ دوم.
    38. مدنی تبریزی، یوسف (۱۴۲۹ق). قواعد الأصول، قم، بینا، چاپ دوم.
    39. مروجی، علی (۱۴۱۰ق). تمهید الوسائل فی شرح الرسائل، قم، بینا، چاپ اول.
    40. مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۳ق). المقنعة (للشیخ المفید)، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید=، چاپ اول.
    41. موسوی عاملی، محمد بن علی (۱۴۱۱ق). مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، بیروت، مؤسسه آل البیت:، چاپ اول.
    42. نراقی، احمد بن محمدمهدی (۱۴۱۵ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ اول.
    43. ـــــــــــــــــ (۱۴۳۰ق). مفتاح الأحکام، قم، بینا، چاپ اول.
    44. یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم (۱۴۰۹ق). العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
    45. ـــــــــــــــــ (۱۴۲۶ق). التعارض، قم، بینا، چاپ اول