تحولات قربانی در حج از نگاه فقه و تاریخ ( با تاکید بر وضع فعلی قربانی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشکاه اراک

2 سطح ۴ فقه و اصول و دکترای تاریخ اسلام، پژوهشگر پژوهشکده حج و زیارت

چکیده

در این پژوهش پس از ارائه سیری برای تحولات قربانی در حج در چهار دوره(دوره اول قربانی در منا و مصرف بهینه آن،دوره دوم ازدیاد تعداد حجاج و دفن و آتش زدن قربانی ، دوره سوم و قربانی درقربانگاه در وادی محسر ؛دوره چهارم قربانگاه نوین با طرح جدید قربانی) به فتاوای فقهای شیعه درهرمرحله با بیان مستند شرعی آن اشاره می‌شود وضمن بیان ادله در منا بودن قربانی، به حکم آن در شرایطی چون اتلاف قربانی در منا یا در خارج منا بودن کشتارگاه جدید و اقوال و استدلال های مربوط به آن پرداخته شده و در پایان قول به‌کفایت ذبح در حرم اختیارا پذیرفته‌شدهاست و براساس آن قربانی درکشتارگاه جدید که در معیصم وخارج منا و داخل حرم قرار دارد براساس ادله شرعی و به حکم اولی معتبر دانسته شده است. روش به کار گرفته شده برای پژوهش در این تحقیق روش تاریخی و فقهی‌است و ارائه جدید مراحل قربانی و بررسی وضع فعلی آن از نگاه فقه و تاریخ از نوآوری های این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) کتابها

    * قرآن کریم

  1. ابن ادریس، محمد بن احمد (۱۴۱۰ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  2. ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر (۱۴۰۶ق)، المهذب، تحقیق جمعی از محققین و مصححین تحت إشراف شیخ جعفر سبحانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  3. ابن حمزه، محمد بن علی (۱۴۰۸ق)، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، تحقیق شیخ محمد حسون، ایران، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، چاپ اول.
  4. ابن حیون، نعمان بن محمد (۱۳۸۵ق)، دعائم الإسلام، قم، مؤسسه آلالبیت، چاپ دوم.
  5. ابن طاوس، علی بن موسی (۱۴۰۳ق)، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  6. افتخاری گلپایگانی، علی (۱۴۲۸ق)، آراء المراجع فی الحج (علی ضوء فتاوی الإمام الخمینی=)، تهران، نشر مشعر، چاپ دوم.
  7. ــــــــــــ (۱۳۹۱ش)، قبل از حج بخوانید به ضمیمه خاطرات حرمین شریفین، تهران، مشعر.
  8. بحرانی، یوسف بن احمد (۱۴۰۵ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، تحقیق شیخ محمدتقی ایروانی و سیدعبدالرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  9. بیهقی نیشابوری کیدری، محمد بن حسین (۱۴۱۶ق)، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم، مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
  10. تبریزی، جواد بن علی (۱۴۲۷ق)، صراط النجاة، قم، دار الصدیقة الشهیدة، چاپ اول.
  11. جعفریان، رسول (۱۳۸۶ش)، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، چاپ هشتم.
  12. ــــــــــــ (۱۴۲۷ق)، مناسک الحج، قم، دار البشیر، چاپ دوم.
  13. حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
  14. حسینی، محمد (۲۰۰۷م)، الدلیل الفقهی تطبیقات فقهیة لمصطلحات علم الأصول، دمشق، مرکز ابن إدریس الحلی للدارسات الفقهیة، چاپ اول.
  15. خمینی، روحالله (۱۳۹۳ش)، مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی با حواشی مراجع تقلید و استفتائات جدید، بیجا، بینا.
  16. خوئی، سیدابوالقاسم (۱۴۱۰ق)، المعتمد فی شرح المناسک، قم، منشورات مدرسة دارالعلم، چاپ اول.
  17. ــــــــــــــ (بیتا)، معجم رجال الحدیث، بیجا، مؤسسه احیاء آثار امام خویی.
  18. درگاهی، مهدی و عندلیبی، رضا (۱۳۹۳ش)، حکم حکومتی در حج: پژوهشی فقهی پیرامون اعتبار حکم حاکم مخالف در حج، تهران، نشر مشعر، چاپ اول.
  19. روحانی، سیدصادق (۱۴۱۲ق)، فقه الصادق۷، قم، دار الکتاب، چاپ اول.
  20. روحانی، سیدمحمد (۱۴۱۹ق)، المرتقی إلی الفقه الأرقی، تهران، مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة (دار الجلی)، چاپ اول.
  21. سبحانی تبریزی، جعفر (۱۴۲۴ق)، الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
  22. ــــــــــــ (۱۴۲۸ق)، مناسک حج و احکام عمره، قم، مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
  23. سند، محمد (۱۴۲۳ق)، سند العروة الوثقی، لبنان، مؤسسة أم القری للتحقیق و النشر، چاپ اول.
  24. شبیری زنجانی، سیدموسی (۱۴۲۱ق)، مناسک الحج، قم، مؤسسة الولاء للدراسات، چاپ اول.
  25. صادقی، محمد (۱۳۹۷ق)، اسرار مناسک، ادله حج، مکة المکرمه، چاپ اول.
  26. صافی گلپایگانی، لطفالله (۱۴۲۲ق)، استفتائات حج (هزار مسئله)، قم، انتشارات حضرت معصومه۳، چاپ اول.
  27. ـــــــــــــــ (۱۴۲۳ق)، فقه الحج، قم، مؤسسه حضرت معصومه۳، چاپ دوم.
  28. طباطبائی کربلائی، علی بن محمدعلی (۱۴۱۸ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام، قم، محمد بهره‏مند، محسن قدیری، کریم انصاری، علی مروارید، مؤسسه آلالبیت.
  29. طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۷ق)، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة‏، چاپ چهارم.
  30. ــــــــــــــ (بیتا)، الفهرست، النجف، المکتبة المرتضویة.
  31. ــــــــــــــــ (۱۳۸۷ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، تحقیق سیدمحمدتقی کشفی، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم.
  32. علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۱ق)، خلاصة الاقوال فی معرفة أحوال الرجال، قم، دار الذخائر.
  33. ــــــــــــــــ (۱۴۱۲ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول.
  34. ـــــــــــــــــ (۱۴۲۰ق)، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم، مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
  35. فاضل لنکرانی، محمد (۱۴۱۸ق)، کتاب الحج (تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة)، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ دوم.
  36. فیاض، محمداسحاق (بیتا)، تعالیق مبسوطة علی مناسک الحج، قم، انتشارات محلاتی، چاپ اول.
  37. قمی ، علی بن محمد (۱۴۲۱ق)، جامع الخلاف و الوفاق بین الإمامیة و بین أئمة الحجاز و العراق، قم، تحقیق شیخ حسین حسنی بیرجندی، زمینهسازان ظهور امام عصر[.
  38. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق)، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
  39. گروهی از پژوهشگران (۱۳۹۶ق)، مناسک حج محشی ویرایش جدید، بیجا، پژوهشکده حج و زیارت، نشر مشعر، چاپ دوازدهم.
  40. محقق حلی، جعفر بن حسن (۱۴۰۸ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
  41. محقق داماد، سیدمحمد (۱۴۰۱ق)، کتاب الحج، قم، چاپخانه مهر، چاپ اول.
  42. مدنی کاشانی، رضا (۱۴۱۱ق)، براهین الحج للفقهاء و الحجج، ایران، مدرسه علمیه آیتالله مدنی کاشانی، چاپ سوم.
  43. مرکز تحقیقات حج (بیتا)، استفتائات ویژه حج - از مراجع تقلید همراه با ۱۲۲ استفتاء از مقام معظم رهبری، تهران، مشعر، چاپ اول.
  44. مشکینی اردبیلی، علی (۱۳۷۴ش)، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ ششم.
  45. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (۱۴۰۳ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، تحقیق آقامجتبی عراقی، شیخ علی‏پناه اشتهاردی، آقاحسین یزدی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  46. مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۱۸ق)، حکم الأضحیة فی عصرنا، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابیطالب، چاپ سوم.
  47. ـــــــــــــــــ (۱۴۲۶ق)، مناسک جامع حج، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی ابن أبی طالب۷، چاپ اول.
  48. موسوی شاهرودی، سیدمرتضی (۱۴۲۸ق)، جامع الفتاوی، مناسک حج، قم، نشر مشعر، چاپ سوم.
  49. موسوی عاملی، محمد بن علی (۱۴۱۱ق)، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الاسلام، بیروت، مؤسسه آلالبیت.
  50. نجاتی، محمدسعید (۱۳۹۳ق)، سرزمین منا و مسائل نوپدید آن، تهران، نشر مشعر.
  51. نجاشی، احمد بن علی (۱۴۰۷ق)، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  52. نجفی، محمدحسن (۱۴۰۴ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.

    ب) مقالات:

  53. ارسطا، محمدجواد (۱۳۷۷ش)، «قربانی درمنا و مشکل اسراف»، فصلنامه میقات حج، شماره ‏۲۵، پاییز، ص۴۳-۷۲.
  54. حائری، سیدکاظم (۱۴۲۳ق)، «محل الذبح فی الحج»، مجله فقه اهلالبیت:، عدد ۲۸، ص۱۵۳-۱۸۶.
  55. مقدادی، محمدعلی (۱۳۷۴ش)، «از هندوستان تا حریم یار، سیری در سفرنامه حج مرحوم صاحب عبقات الأنوار علّامه میرحامد حسین هندی»، فصلنامه میقات حج، عدد۱۴، زمستان، ص۱۵۴-۱۷۲.
  56. موسوی، سیدعلیعباس (۱۴۲۳ق)، «حکم الاضحیه فی الحج»، مجله فقه اهلالبیت:؛ عدد ۲۸، ص۱۸۷-۲۰۲.
  57. نجاتی، محمدسعید (۱۳۹۸)، «قربانگاه معیصم»، مجله میقات حج، شماره ۱۰۶، بهار ۱۳۹۸.
  58. نجمی، محمدصادق (۱۳۷۳ش)، «تاریخ و رجال، تاریخ حرم ائمه بقیع، قبر فاطمه زهرا۳ یا فاطمه بنت اسد»، میقات حج، شماره ۷، بهار ۱۳۷۳.

    ج) سایتها:

  59. https://www..adahi.org
  60. http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/makarem/feqh930307/92
  61. http://www.al، jazirah.com/20050114/2005/ln66.htm
  62. https://www.alyaum.com/articles/55579