نقش حکم حکومتی در ارتقای ابعاد سیاسی- اجتماعی حج و تطبیقات آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

ویژگی شاخص مناسک حج، گردهمایی مسلمانان از اقصا نقاط جهان در یک مکان است. اما احکام حکومتی، به مثابه اسناد بالادستی، بر آن نفوذ و تأثیر دارند؛ زیرا ولیّ فقیه حسب اوضاع جامعه انسانی، از سوی شارع، مأذون در صدور حکم مبتنی بر مصالح همگانی است و حج نیز از موضوعات مجرای حکم حکومتی است. این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی، به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که نقش احکام حکومتی در ارتقای ثمرات سیاسی و اجتماعی حج چیست. دستاوردهای تحقیق، حاکی از آن است که ثبوت هلال ذیالحجه، که نشان موعد برگزاری حج است، با تعیین و اعلام حاکم مخالف، حتی در صورت علم به مخالفت با واقع، صورت میگیرد؛ از سویی، گستره نفوذ احکام حکومتی در موضوع حج، فقط به تعلیق یا تعطیل کردن آن محدود نمیشود؛ بلکه حاکم اسلامی مجاز است با توجه به وسعت حکومت و تعدُّد موضوعات، که گاهی احکام آنها متعارض منافع همگانی قرار میگیرند، به اقتضای اوضاع اجتماعی، از تشرُّف به حج حامل مواد مخدر یا قاچاقچی کالا یا بدهکار مالیاتی، ممانعت به عمل آورد و با بازگشت منافع اجتماعی به مردم تحت حاکمیت اسلامی، مصالح عامه محقق شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. ٭ قرآن کریم

  1. آذری قمی، احمد (۱۳۷۲). ولایت فقیه از دیدگاه فقهای اسلام، قم، دارالعلم.
  2. آلوسی، محمود بن عبدالله (۱۴۱۵ق). تفسیر الآلوسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
  3. امام الحرمین، عبدالملک بن عبدالله (بیتا). الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  4. انصاری، مرتضی بن محمدامین (۱۴۱۰ق). المکاسب، قم، دارالکتاب.
  5. باقلانی، محمد بن طیب (۱۹۷۵م). التمهید، بیروت، جامعة الحکمة ببغداد ـ المکتبه الشرقیه.
  6. بیضاوی، عبدالله بن عمر (۱۴۱۸). تفسیر البیضاوی، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، چاپ اول.
  7. بیهقی، احمد بن حسین (۱۴۲۴ق ـ ۲۰۰۳م). السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم.
  8. جرجانی، علی بن محمد (۱۴۰۳ق ـ ۱۹۸۳م). التعریفات، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  9. جلیلی، سعید (بهار ۹۵). «اهمیت مبارزه با قاچاق کالا در تحقق اقتصاد مقاومتی»، فصلنامه حبل المتین، سال پنجم، شماره۱۴، ص۱۰۶ـ ۱۲۱.
  10. جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۶ش). جرعهای از صهبای حج، تهران، نشر مشعر.
  11. ـــــــــ (۱۳۷۸ش). ولایت فقیه: ولایت فقاهت و عدالت، قم، اسراء، چاپ هشتم.
  12. جوهری، اسماعیل بن حماد (۱۴۰۴ق). الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین.
  13. حبیبیان نقیبی، مجید و کفشگر جلودار، حسین (زمستان ۹۴). «بررسی راهکارهای فقهی ـ قانونی جرایم مالیاتی»، پژوهشنامه مالیات، شماره ۲۸، مسلسل۷۶.
  14. حر عاملی، محمد بن حسن (بیتا). وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت: لاحیاء التراث.
  15. حسینی، سیدابراهیم (۱۳۸۷). «محدوده اختیارات رهبری وحاکم اسلامی در عصر غیبت»، مکاتبه و اندیشه، ش۳۲، ص۱۱۷ ـ ۱۳۷.
  16. خطیب شربینی، محمد بن احمد (۱۴۱۵ق ـ ۱۹۹۴م). مغنی المحتاج، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
  17. خمینی، سیدروحالله (بیتا). ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام=.
  18. درگاهی، مهدی و عندلیبی، رضا (بهار۱۳۹۴). «اعتبار و نفوذ حکم حاکم مخالف در ثبوت هلال ذیالحجه»، پژوهشهای فقهی، دوره۱۱، شماره یک، ص۱ ـ ۳۰.
  19. رهبر، محمدتقی (۱۳۷۷). ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج، تهران، نشر مشعر.
  20. روزنامه سامان (اسفند ۱۳۹۳ش). نشریه داخلی سازمان امور مالیاتی کشور، شماره۱۰۷.
  21. ریگی، حامد و آل بویه، علی (۱۳۹۶). «بررسی قاچاق کالا از منظر فقه امامیه، حنفی و شافعی»، دومین کنفرانس ملی حقوق، الهیات و علوم سیاسی.
  22. زحیلی، وهبه (۱۴۲۲ق). التفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر، چاپ اول.
  23. ــــــــــــــ (۱۴۱۸ق). التفسیرالمنیر، دمشق، دارالفکر، چاپ دوم.
  24. زرگوشنسب، عبدالجبار و علیمحمدی، طاهر و غیبی، سیدهمعصومه (زمستان۱۳۹۳). «بررسی مبانی مالیاتهای غیر ثابت»، پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره۳۸، ص۹۳ ـ ۱۱۶.
  25. سانو، قطب مصطفی (۱۴۲۷ق). معجم مصطلحات اصول الفقه، دمشق، دارالفکر.
  26. شیخ صدوق، محمد بن علی (بیتا). من لایحضره الفقیه، جماعه المدرسین فی الحوزة العلمیه.
  27. صاحب جواهر، محمدحسن (بیتا). جواهر الکلام، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
  28. طباطبائی، سیدمحمدحسین (بیتا). المیزان، قم، اسماعیلیان.
  29. طباطبائییزدی، احمد و مقیسه، رضا و حاجیمحمره، محمدحسن (۱۳۹۵ش). درآمدی بر فقه حکومتی و مدیریتی با محور اندیشه امام خامنهای (دامتبرکاته)، تهران، دانشگاه امام حسین۷.
  30. طبرسی، احمد بن علی (۱۳۸۶). الاحتجاج، نجف.
  31. طنطاوی، محمدسعید (۱۹۹۷م). التفسیر الوسیط، قاهره، دارالنهضه مصر، چاپ اول.
  32. طوسی، محمد بن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
  33. علوی وثوقی، سیدیوسف (۱۳۹۶). «بررسی تطبیقی آیه شریفه نفی سبیل در تفاسیر فریقین»، فصلنامه مطالعات تفسیری، ج۸، شماره۳۱، ص۱۵۱ ـ ۱۶۴.
  34. عندلیبی، رضا و درگاهی، مهدی (۱۳۹۴). حج و ولایت فقیه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۳.
  35. غزالی، محمد بن محمد (۱۴۱۸ق ـ ۱۹۹۷م). الوجیز فی فقه الشافعی، بیروت، دارالارقم بن ابی الارقم.
  36. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (۱۴۱۸). المحجة البیضاء، جماعة المدرسین بقم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ چهارم.
  37. قحطانی، سعید بن علی (۱۴۳۱ق ـ ۲۰۱۰م). مناسک الحج و العمرة فی ضوءالکتاب و السنة، القصب، مرکزالدعوه و الارشاد.
  38. قربانی، ابراهیم و اکبری، کریم (زمستان ۱۳۹۳). «حرمت خرید و فروش و سوء مصرف مواد مخدر و اسباب گسترش آن از دید فقه اسلامی»، فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، دوره یک، شماره۴، ص۱۱۹ـ۱۴۷.
  39. قرطبی، محمد بن احمد (۱۳۸۴ / ۱۹۶۴م). تفسیر القرطبی، القاهره، دارالکتب المصریه، چاپ دوم.
  40. قلعجی، محمدرواس (۱۴۰۸ق/ ۱۹۹۸م). معجم لغة الفقها، دارالنفائس، چاپ دوم.
  41. کرکی، علی بن حسین (بیتا). رسائل، قم، مکتبه آیةالله المرعشی النجفی.
  42. کلانتری، علیاکبر (۱۳۷۸ش). حکم ثانوی در تشریع اسلامی، قم، بوستان کتاب، چاپ اول.
  43. کمالی اردکانی، حمید (بهار و تابستان ۹۵). «اعلان برائت از مشرکان و تحلیل مفهوم «مشرک»»، پژوهشنامه حج و زیارت، سال اول، شماره اول، ص۷۱ ـ ۹۶.
  44. ماوردی، علی بن محمد (۱۳۸۳ش). آیین حکمرانی، ترجمه حسین صابری، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ اول.
  45. مجلسی، محمدباقر (بیتا). بحارالانوار، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
  46. مظفر، محمدرضا (۱۳۸۸). المنطق، قم، اسماعیلیان.
  47. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (بیتا). مجمع الفائده، مؤسسه النشر الاسلامی.
  48. ملکافضلی اردکانی، محسن و درگاهی، مهدی و عندلیبی رضا (پاییز۱۳۹۳). «تعلیق یا تعطیل حج از سوی حاکم اسلامی»، حکومت اسلامی، شماره۷۳، ص۵ ـ ۲۶.
  49. موحدی بکنظر، مهدی و رضایی، محمدجواد (۱۳۹۱). «ارتباط وجوهات شرعی و مالیاتهای حکومتی در الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی»، پژوهشنامه مالیات، ج۲۰، شماره۱۵، ص۱۵۳ ـ ۱۷۳.
  50. موحدی لنکرانی، فاضل (۱۳۷۹). سیری کامل در اصول فقه، قم، فیضیه.
  51. نجف، محمدمهدی (بیتا). فقه الحج، تهران، نشر مشعر.
  52. نعمتاللهی، اسماعیل (زمستان ۱۳۷۹). «گستره حکم حکومتی»، قبسات، دوره ۵، شماره ۱۵ـ ۱۶، ص۱۲۷ ـ ۱۴۴.
  53. نوایی، علیاکبر (تابستان ۱۳۷۸). «ولایت و قدرت حاکم اسلامی»، پژوهشهای اجتماعی اسلامی، شماره۱۷، ص۲۲۰ـ ۲۴۵.
  54. هاشمی شاهرودی، محمود (بیتا). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت:

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار