تأملی بر انگاره سرایت حکم حرم مکه به مساجد در عدم جواز اجرای حدود شرعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه بزرگمهر قائنات

2 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

مطابق رأی فقیهان امامی، اجرای حد و قصاص در مورد مجرم پناهنده به حرم مکه ممنوع است؛ بلکه در این زمینه باید با إعمال پاره‌ای از محدودیت‌ها، وی را وادار به خروج از حرم، و سپس کیفر مقرر را در مورد وی اجرا کرد. فارغ از حکم مزبور ـ که مستظهر به اجماع فقیهان است و مستندات نقلی فراوانی در تأیید آن وجود دارد ـ در باب سایر مکان‌های مقدس، اجماع تعبدی معتبر مشاهده نمی‌شود. یکی از مواضع دیگری که برخی از فقیهان، اقامه حد را در آن حرام یا مکروه دانسته‌اند، مساجد مسلمانان است. نویسنده نوشتار حاضر با عنایت به اهمیت اجرای حدود شرعی در آموزه‌های شریعت و از آنجا که مستندات چنین دیدگاهی را خالی از مناقشه نیافته است، با نگاهی مسئله‌محورانه و در پژوهشی توصیفی ـ تحلیلی، ادله ارائه شده فقیهان را مورد مطالعه قرار داده و در نهایت با رد تمامی آنها، قول به جواز اجرای حدود را با اطلاقات و عمومات ادله اقامه حدود، سازگارتر یافته است. البته نگارنده، مسئله را در پرتو عناوین ثانوی نیز در مداقه قرار داده و تأکید کرده است که در صورت عارض شدن عناوینی از قبیل وهن دین و مذهب، با صلاحدید حاکم شرع، اجرای حدودْ متوقف خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. ابن ابی‌جمهور، محمد بن علی (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة، 4 جلد، قم، دارسیدالشهداء، چاپ اول.
2. ابن اثیر، مبارک بن محمد (بی‌تا)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، 5 جلد، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول.
3. ـــــــــ (1429ق)، أجوبة مسائل و رسائل، قم، دلیل ما، چاپ اول.
4. ابن ادریس، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
5. ابن حیون، نعمان بن محمد (1385ق)، دعائم ‌الإسلام، 2 جلد، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم.
6. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق‏)، لسان العرب، 15 جلد، بیروت، دارالفکر، چاپ سوم.
7. انصاری، مرتضی بن محمدامین (1416ق)، فرائد الاصول، قم، موسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم، چاپ اول.
8. بامیانی، غلامعلی (1997م)، دروس فی الرسائل، قم، دارالمصطفی9 لاحیاء التراث‏، چاپ اول.
9. بجنوردی، حسن (1418ق)، منتهی الأصول، تهران، مؤسسة العروج‏، چاپ اول.
10. بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
11. تبریزی، جواد بن علی (بی‌تا)، أسس القضاء و الشهادة، 1 جلد، قم، دفتر مؤلف، چاپ اول.
12. ـــــــــ (1427ق‏)، صراط النجاه، 7 جلد، قم، دارالصدیقة الشهیده، چاپ اول.
13. جوهری، اسماعیل بن حماد (1410ق‏)، الصحاح، 6 جلد، بیروت، دارالعلم، چاپ اول.
14. حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، 30 جلد، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
15. حکیم، سیدمحسن (1416ق)، مستمسک العروة الوثقی، 14 جلد، قم، مؤسسة دارالتفسیر، چاپ اول.
16. خویی، سیدابوالقاسم (1393ق)، مصباح الفقاهة (المکاسب)، 7 جلد، قم، انتشارات فقاهت، چاپ اول.
17. ـــــــــ (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، 33 جلد، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی=،
چاپ اول.
18. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق‏)، مفردات ألفاظ القرآن، در یک جلد، لبنان، دارالعلم ـ الدار الشامیه، چاپ اول.
19. سبزواری، سیدعبدالأعلی (1413ق)، مهذّب الأحکام، 30 جلد، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم.
20. شهید اول، محمد بن مکی (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
21. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1408ق)، الرعایة فی علم الدرایة، قم، مکتبة آیت اللّه المرعشی النجفی، چاپ اول.
22. ـــــــــ (1414ق)، حاشیة الإرشاد، 4 جلد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
23. ـــــــــ (1402ق)، روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، انتشارات دفتر تبلیغات، چاپ اول.
24. شیخ بهایی، محمد بن حسین (1429ق)، جامع عباسی و تکمیل آن، 1 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
25. شیخ صدوق، محمد بن علی (1386ق)، علل الشرائع، 2 جلد، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول.
26. ـــــــــ (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، 4 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
27. صاحب جواهر، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
28. طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی (1418ق)، ریاض المسائل، 16 جلد، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
29. طریحی، فخرالدین (1416ق)، مجمع البحرین، 6 جلد، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ اول.
30. طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، 6 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
31. ـــــــــ (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، 8 جلد، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء، چاپ سوم.
32. ـــــــــ (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، 1 جلد، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
33. ـــــــــ (1407ق)، تهذیب الأحکام، 10 جلد، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
34. علامه حلی، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکرة الفقها، 14 جلد، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
35. ـــــــــ (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، 9 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
36. ـــــــــ (1410ق)، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
37. فاضل لنکرانی، محمد (1430ق)، دراسات فی الأصول، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار7، چاپ اول.
38. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی، چاپ اول.
39. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
40. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق)، کتاب العین، 8 جلد، قم، نشر هجرت، چاپ اول.
41. فیض کاشانی، محمدمحسن (1406ق)، مفاتیح الشرائع، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
42. ‏فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، منشورات دار‏الرضی، چاپ اول.
43. قرشی، سیدعلی‌اکبر (1412ق‏)، قاموس قرآن، 7 جلد، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ ششم.
44. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، 8 جلد، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
45. مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (1414ق)، لوامع صاحبقرانی، 8 جلد، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم.
46. محقق حلی، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم.
47. محقق کرکی، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم.
48. مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، 20 جلد، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
49. مصطفوی، حسن (1402ق‏)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14 جلد، تهران، مرکز الکتاب، چاپ اول.
50. مظفر، محمدرضا (1370ش)، اصول الفقه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم.
51. مفید، محمد بن محمد (1413ق)، المقنعة، 1 جلد، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
52. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
53. مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفتائات جدید، 3 جلد، قم، انتشارات مدرسه امام علی7، چاپ دوم.
54. منتظری، حسینعلی (بی‌تا)، رساله استفتائات، 3 جلد، قم، اول، بی‌جا، بی‌تا
55. منتظری، حسینعلی (1423ق)، معارف و احکام نوجوانان، قم، نشر سرایی، چاپ اول.
56. موسوی عاملی، محمد بن علی (1411ق)، مدارک الأحکام، بیروت، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
57. نوبهار، رحیم (1379ش)، «اهداف مجازات‌ها در جرایم جنسی مستوجب حد»، ‌نامه مفید، شماره23.
58. نوری، میرزاحسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، 18 جلد، بیروت، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
59. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و دیگران (1426ق)، فرهنگ فقه، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول.
60. ـــــــــ (1423ق)، قرائات فقهیة معاصرة، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول.
61. همدانی، آقارضا بن محمدهادی (‏‏1416ق)، مصباح الفقیه، 14 جلد، قم، مؤسسة الجعفریة، چاپ اول.
62. یزدی، سیدمحمدکاظم (1428ق)، العروة الوثقی، 2جلد، قم، انتشارات مدرسه امام علی، چاپ اول.