استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، ایران، قم
چکیده
زیارت رمز جاودانگی فرهنگ اهل بیت: و تجدید میثاق پیروان معصومان با آنان است. «زیارتنامه‌های مأثور» (متنی که از سوی ائمه: به منظور زیارت ایشان صادر شده است) آموزش‌دهنده چگونگی برقراری ارتباط و ابراز ارادت، وفا و مودت زائر به ایشان هستند. زیارت عاشورا از قدیمی‌ترین و معتبرترین زیارات مأثوره است که گنجینه‌ای از تعالیم عمیق معرفتی را آموزش می‌دهد. نسخه رایج این زیارت، که در دسترس عموم شیعیان است و همواره قرائت می‌شود، دارای عبارت «اللَّهُمَّ الْعَنِ الْعِصَابَةَ الَّتِی جَاهَدَتِ الْحُسَیْنَ» است که با مبانی دینی ـ مفهوم جهاد ـ ناسازگار است. در این پژوهش با روش تحلیل متن، نسخه‌های مختلف این زیارت با یکدیگر مقایسه، و نسخه کامل الزیارات « اللَّهُمَّ الْعَنِ الْعِصَابَةَ الَّتِی حاربت الْحُسَیْنَ» با معیارها و شواهدی مانند قدمت، اعتبار منبع، سازگاری با بقیه متن، عرضه بر قرآن، شواهد ادبی و اصطلاحی بر عبارت نسخه مصباح المتهجد ترجیح داده شده است.
ابن رشد، محمد (1402ق). بدایة المجتهد، بیروت، دارالعلم.
ابن طاووس، علی بن موسی (1416ق). الاقبال بالاعمال السنه (اقبال الاعمال)، محقق: جواد قیومی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن قدامه، عبدالله (بی‌تا). المغنی، بیروت، دارالکتاب العربی.
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356ش). کامل الزیارات، نجف اشرف، دارالمرتضویه.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1426ق). لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعه.
اشرفی، ابوالفضل و حسینی، سیدعلی‌اکبر (1396ش). «بررسی و تحلیل محتوای جنگ، جهاد و پرورش نظامی در قرآن با تأکید بر مقایسه با ادیان الهی یهودیت، مسیحیت و زردشت»، فصلنامه مدیریت نظامی، شماره 3، سال هفدهم، پاییز 1396، ص68-102.
ایزدی، مهدی و ملکی‌معاف، اسلام (1392). «تحلیل و نقد یکی از فقرات نسخه رایج زیارت عاشورا»،فصلنامه کتاب قیم، شماره هشتم، سال سوم، بهار و تابستان، ص157-179.
پاکتچی، احمد (1380ش). «جهاد» دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، انتشارات دائرة‌المعارف.
تبریزی، جعفر (1389ش). بررسی سند زیارت عاشورا، قم، دارالصدیقة الشهیده.
جانی‌پور، محمد و ستوده‌نیا، محمدرضا (1392ش). «جهاد؛ مقوله‌ای فرهنگی‌ـ اعتقادی در چارچوب سبک زندگی اسلامی»، دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، شماره اول، سال چهارم، بهار و تابستان 1392، ص75-92.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، قم، مؤسسة آل‌البیت.
خانی، حامد (1394ش). مفهوم زیارت و جایگاه آن در فرهنگ اسلامی، سایت راسخون.
خویی، سید ابوالقاسم (1413ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، قم، مرکز نشر الثقافه الإسلامیه.
داوری، مسلم (1416ق). اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق، محقق: محمدعلی معلم، قم، مولف.
ذوالفقاری، زهرا (1393ش). بررسی تطبیقی جنگ و جهاد از دیدگاه قرآن و تورات، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اراک.
ذوقی، امیر (1388ش). درآمدی تحلیلی بر جایگاه صلح و جنگ در قرآن و سیره نبوی، تهران، دانشگاه امام صادق7.
راشدی، قاسم بن یحیی (1395ش)، آداب امیرالمؤمنین7، تحقیق: مهدی خدامیان.
راغب، حسین بن محمد (1412ق). المفردات، بیروت، دارالقلم.
رضایی، محمدجعفر (1387ش). «پژوهشی در اسناد و نسخه های زیارت عاشورا»، علوم حدیث، شماره 4-3، دوره 13، (50-49), 153-188.
سمرقندی، علاءالدین محمد (1414ق). تحفه الفقهاء، بیروت، دارالکتب العلمیه.
شبیری زنجانی، سیدموسی (1386ش). «سخنی در باب اعتبار سندی زیارت عاشورا»، فصلنامه سفینه، شماره 14، سال 1386ش، ص178-182.
)