دانش آموخته دکتری رشته تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
چکیده
واژه جهاد کبیر در آیه {فَلا تُطِعِ الکافِرینَ وَ جاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً}؛ (فرقان: 52) ذکر شده است و به ویژگیهایی از جمله: تلاش حد اکثری و استفاده از همه امکانات، توجه به گستردگی مکان، زمان و مخاطب و استمرار و خستگیناپذیری اشاره دارد. مسئله پژوهش حاضر این است: از آنجا که جهاد کبیر، غیرنظامی است، آیا موسم و مراسم حج میتواند زمینه، ظرفیت و آوردگاه مناسبی برای انجام این جهاد بر پایه آموزههای قرآن کریم و مجموعهای از اقدامات در برابر خواستههای دشمنان به شمار رود؟ در حقیقت این تحقیق به دنبال نقاطی از مناسک حج است که حاجیان و جامعه اسلامی با رعایت آنها میتوانند به فرمان جهاد کبیر با رویکرد مخالفت با دشمنان جامه عمل بپوشانند؛ زیرا صِرف انجام مناسک حج بدون توجه به اهداف شیاطین و دشمنان، جامعه اسلامی را به اهداف حج ابراهیمی و محمدی (ص) نمیرساند و لازم است این مهم در مسیر رسیدن به جامعه توحیدی انجام پذیرد؛ جهاد کبیر نیز در این مسیر یاریکننده خواهد بود. در همین راستا در این پژوهش ضمن بر شمردن آرزوهای قلبی دشمنان، بر اساس آموزههای قرآن کریم به ظرفیتهای موجود در موسم و مراسم حج میپردازیم و یافتههای جدید را در قالب دو دسته از راهکارهای اختصاصی و عمومی در حج که زمینهساز جهاد کبیر است، بیان میکنیم. در این تحقیق برای رسیدن به مطلوب از روش تحقیق موضوعی درونقرآنی، با استفاده از منابع کتابخانهای استفاده شده است.
آلوسی، سیدمحمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
ابن عاشور، محمد بن طاهر (بیتا). التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ، چاپ اول.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، محقق/مصحح: جمالالدین میردامادی، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم.
ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمدجمیل، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
ابوالسعود، محمد بن محمد (بیتا). ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، محقق: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول.
بهجتپور، عبدالکریم (1392ش). تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول)، مبانی، اصول، قواعد و فواید، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوی)، محقق: محمدعبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
جزایری، ابوبکر جابر (1416ق). ایسر التفاسیر لکلام العلی الکبیر، مدینه منوره، مکتبة العلوم و الحکم، چاپ اول.
جعفر بن محمد8، (1400ق). مصباح الشریعة، بیروت، اعلمی، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1389ش). تفسیر تسنیم، محقق: حسن واعظی محمدی، قم، اسرا، چاپ هشتم، ج10.
ـــــــــــ (1388ش). ادب فنای مقربان، محقق: محمد صفایی، قم، اسرا، چاپ اول.
ـــــــــــ (1389ش). تفسیر تسنیم، محقق: حسن واعظی محمدی، قم، اسرا، چاپ هشتم، ج6.
حجازی، محمدمحمود (1413ق). التفسیر الواضح، بیروت، دارالجیل الجدید، چاپ دهم.
حسینی شاهعبدالعظیمی، حسین بن احمد (1363ش). تفسیر اثناعشری، تهران، میقات، چاپ اول.
حسینی همدانی، سیدمحمد (1404ق). انوار درخشان در تفسیر قرآن، محقق: محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول.
خامنهای، سیدعلی (1377). پیام به حجاج بیتاللهالحرام در تاریخ 12/1/1377، پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
ـــــــــــ (1384). پیام به حجاج بیتاللهالحرام در تاریخ 19/10/1384، پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
ـــــــــــ (1395). بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین7 در تاریخ 3/3/1395، پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
ـــــــــــ (1395). بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری در تاریخ 6/3/1395، پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
خفاجی، احمد بن محمد (1417ق). عنایة القاضی و کفایة الراضی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
دهقان، اکبر (1388ش). درسنامه با قرآن در مکه و مدینه، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، چاپ اول.
دهنی، معاویه بن عمار (1431ق). کتاب الحج، تهران، مشعر، چاپ اول.
زحیلی، وهبة بن مصطفی (1418ق). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، بیروت و دمشق، دارالفکر المعاصر، چاپ دوم.
ـــــــــــ (1418ق). تفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر، چاپ اول.
زمخشری، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم.
سبزواری نجفی، محمد بن حبیبالله (1406ق). الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابیبکر (1421ق). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم.