انجام جهاد کبیر در آوردگاه موسم و مناسک حج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری رشته تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

واژه جهاد کبیر در آیه {فَلا تُطِعِ الکافِرینَ وَ جاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً}؛ (فرقان: 52) ذکر شده است و به ویژگی‌هایی از جمله: تلاش حد اکثری و استفاده از همه امکانات، توجه به گستردگی مکان، زمان و مخاطب و استمرار و خستگی‌ناپذیری اشاره دارد.
مسئله پژوهش حاضر این است: از آنجا که جهاد کبیر، غیرنظامی است، آیا موسم و مراسم حج می‌تواند زمینه، ظرفیت و آوردگاه مناسبی برای انجام این جهاد بر پایه آموزه‌های قرآن کریم و مجموعه‌ای از اقدامات در برابر خواسته‌های دشمنان به شمار رود؟ در حقیقت این تحقیق به دنبال نقاطی از مناسک حج است که حاجیان و جامعه اسلامی با رعایت آنها می‌توانند به فرمان جهاد کبیر با رویکرد مخالفت با دشمنان جامه عمل بپوشانند؛ زیرا صِرف انجام مناسک حج بدون توجه به اهداف شیاطین و دشمنان، جامعه اسلامی را به اهداف حج ابراهیمی و محمدی (ص) نمی‌رساند و لازم است این مهم در مسیر رسیدن به جامعه توحیدی انجام پذیرد؛ جهاد کبیر نیز در این مسیر یاری‌کننده خواهد بود. در همین راستا در این پژوهش ضمن بر شمردن آرزوهای قلبی دشمنان، بر اساس آموزه‌های قرآن کریم به ظرفیت‌های موجود در موسم و مراسم حج می‌پردازیم و یافته‌های جدید را در قالب دو دسته از راهکارهای اختصاصی و عمومی در حج که زمینه‌ساز جهاد کبیر است، بیان می‌کنیم. در این تحقیق برای رسیدن به مطلوب از روش تحقیق موضوعی درون‌قرآنی، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم، ترجمه آیتی، عبدالمحمد، تهران، سروش، 1374ش.

    کتاب‌ها

    1. آلوسی، سیدمحمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
    2. ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی‌تا). التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ‌، چاپ اول.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، محقق/مصحح: جمال‌الدین میردامادی، ‏ بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم.
    4. ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمدجمیل‏، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
    5. ابوالسعود، محمد بن محمد (بی‌تا). ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
    6. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، محقق: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح‏، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی‏، چاپ اول.
    7. بهجت‌پور، عبدالکریم (1392ش). تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول)، مبانی، اصول، قواعد و فواید، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
    8. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوی)، محقق: محمدعبدالرحمن‏ مرعشلی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
    9. جزایری، ابوبکر جابر (1416ق). ایسر التفاسیر لکلام العلی الکبیر، مدینه منوره، مکتبة العلوم و الحکم، چاپ اول.
    10. جعفر بن محمد8، (1400ق). مصباح الشریعة، بیروت، اعلمی،
      چاپ اول.
    11. جوادی آملی، عبدالله (1389ش). تفسیر تسنیم، محقق: حسن واعظی محمدی، قم، اسرا، چاپ هشتم، ج10.
    12. ـــــــــــ (1388ش). ادب فنای مقربان، محقق: محمد صفایی، قم، اسرا، چاپ اول.
    13. ـــــــــــ (1389ش). تفسیر تسنیم، محقق: حسن واعظی محمدی، قم، اسرا، چاپ هشتم، ج6.
    14. حجازی، محمدمحمود (1413ق). التفسیر الواضح‏، بیروت، دارالجیل الجدید، چاپ دهم.
    15. حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین بن احمد (1363ش). تفسیر اثناعشری‏، تهران، میقات‏، چاپ اول.
    16. حسینی همدانی، سیدمحمد (1404ق). انوار درخشان در تفسیر قرآن، محقق: محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول.
    17. خامنه‌ای، سیدعلی (1377). پیام به حجاج بیت‌الله‌الحرام در تاریخ 12/1/1377، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
    18. ـــــــــــ (1384). پیام به حجاج بیت‌الله‌الحرام در تاریخ 19/10/1384، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
    19. ـــــــــــ (1395). بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین7 در تاریخ 3/3/1395، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
    20. ـــــــــــ (1395). بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری در تاریخ 6/3/1395، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
    21. خفاجی، احمد بن محمد (1417ق). عنایة القاضی و کفایة الراضی‏، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
    22. دهقان، اکبر (1388ش). درسنامه با قرآن در مکه و مدینه، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، چاپ اول.
    23. دهنی، معاویه بن عمار (1431ق). کتاب الحج، تهران، مشعر، چاپ اول.
    24. زحیلی، وهبة بن مصطفی (1418ق). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، بیروت و دمشق، دارالفکر المعاصر، چاپ دوم.
    25. ـــــــــــ (1418ق). تفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر، چاپ اول.
    26. زمخشری، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم.
    27. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب‌الله (1406ق). الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات‏، چاپ اول.
    28. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‏بکر (1421ق). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
    29. شبر، سیدعبدالله (1407ق). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، محقق: سیدمحمد بحرالعلوم‏، کویت، مکتبة الألفین، چاپ اول.
    30. شیخ صدوق، محمد بن علی (1376ش). الأمالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم.
    31. ــــــــــ (1385ش). علل الشرائع، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
    32. صابونی، محمدعلی (1421ق). صفوة التفاسیر تفسیر للقرآن الکریم، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
    33. صادقی تهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
    34. صافی، محمود بن عبدالرحیم (1418ق). الجدول فی اعراب القرآن، دمشق و بیروت: دارالرشید و مؤسسة الإیمان، چاپ چهارم.
    35. صفار، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد:، محقق/مصحح: محسن کوچه‌باغی، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم.
    36. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
    37. طبرسی، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، محقق: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم.
    38. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، محقق: احمد قصیرعاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول
    39. علی بن موسی8، (1406ق). الفقه المنسوب إلی الإمام الرضا7، مشهد، مؤسسة آل البیت:، چاپ اول.
    40. فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
    41. فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419ق). تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعة والنشر، چاپ دوم.
    42. فعالی، محمدتقی (1386ش). اسرار عرفانی حج، تهران، مشعر، چاپ اول.
    43. فیض کاشانی، ملامحسن (1418ق). الأصفی فی تفسیر القرآن، محقق: محمدحسین درایتی و محمدرضا نعمتی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
    44. فیضی دکنی، ابوالفضل (1417ق). سواطع الالهام فی تفسیر کلام الملک العلام، محقق: سیدمرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی‏، قم، دارالمنار، چاپ اول.
    45. قاسمی، محمدجمال‌الدین (1418ق). محاسن التأویل (تفسیر القاسمی)، محقق: محمدباسل عیون السود، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
    46. قرطبی، محمد بن احمد (1364ش). الجامع لأحکام القرآن‏، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول.
    47. قطب، سید (1412ق). فی ظلال القرآن، بیروت و قاهره، دارالشروق، چاپ هفدهم.
    48. قمی‌مشهدی، محمد بن محمدرضا (1368ش). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، محقق: حسین درگاهی، ‏تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی‏، چاپ اول.
    49. کاشانی، ملافتح‌الله (1423ق). زبدة التفاسیر، محقق: بنیاد معارف اسلامی، قم، بنیاد معارف اسلامی‏، چاپ اول.
    50. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
    51. گنابادی، سلطان‌‌محمد (1408ق). تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، چاپ دوم.
    52. مدرسی، سیدمحمدتقی (1419ق). من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول.
    53. مظهری، محمدثناءالله (1412ق). التفسیر المظهری‏، محقق: غلام‌نبی تونسی، پاکستان، مکتبة رشدیه.
    54. معرفت، محمدهادی (1415ق). التمهید فی علوم القرآن، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم.
    55. مغنیه، محمدجواد (1424ق). تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول.
    56. ـــــــــــ (بی‌تا). التفسیر المبین، قم، بنیاد بعثت، چاپ سوم.
    57. مکارم شیرازی، ناصر (1374ش). تفسیر نمونه‏، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول.
    58. میبدی، احمد بن محمد (1371ش). کشف الأسرار و عدة الأبرار، محقق: علی‌اصغر حکمت‏، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ پنجم.
    59. نووی، محمد بن عمر (1417ق). مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید، محقق: محمدأمین الصناوی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
    60. واحدی نیشابوری، علی بن احمد (1415ق). الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالقلم، چاپ اول.

    نرم‌افزارها

    1. قاموس‌النور 2، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
    2. کتابخانه دیجیتال، اسراء.
    3. کتابخانه جامع حج 3، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
    4. جامع تفاسیر نور 5/2، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
    5. جامع‌الأحادیث 5/3، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
    6. حدیث ولایت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.