ارزیابی ادله ارتباط و وابستگی جمعیت علمای مسلمان الجزایر به جریان سلفی‌گری افراطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای اندیشه اسلامی، استاد دانشگاه باتنه الجزایر

2 دکترای تاریخ اسلامی، عضو گروه تاریخ پژوهشکده حج و زیارت

چکیده

«جمعیت علمای مسلمان الجزایر» یکی از مشهورترین تشکّل‌های مذهبی ـ فرهنگی الجزایر است ‌که شهرتی فراتر از تاریخ اصلاحات و فرهنگ الجزایر دارد و بسیاری از کشورهای جهان را دربر می‌گیرد.  مواضع دوگانه‌ای در روابط بین این جمعیت و جنبش سلفی‌گری وجود داشته که منجر به تردید در انتساب این جمعیت به جنبش سلفی گردیده است. بررسی دلایل این رابطه بر اساس گفتار و عملکرد اعضای شاخص و مؤسس جمعیت علمای مسلمان الجزایر موضوع اصلی این مقاله است که بر اساس روش «نقلی» و «تحلیل تاریخی» اثبات شده است.
تصریحات و اعترافات صریح بسیاری از اعضای شاخص جمعیت به این رابطه و تکیه جمعیت بر جریان سلفی‌گری؛ حمایت از جریان وهابیت در الجزایر با تبرئه و تطهیر آن در آثار و مقالات متعدد این اعضا؛ اعتراف به نزدیکی و یکسانی مبانی فکری و عقیدتی در ریشه‌ای‌ترین مسائل (مانند توحید و شرک) و ارتباط و حمایت دوطرفه میان حکّام وهّابی و اعضای جمعیت از جمله این دلایل است.
 بر اساس تحلیل ارائه ‌شده در این مقاله، استنکار ابتدایی اعضای جمعیت از انتساب به وهّابیت و فراخوان عمومی و دعوت از گروه‌های مخالف وهابیت در آغاز شکل‌گیری این جمعیت، برای کسب فرصت به منظور تأسیس و تثبیت جایگاه جمعیت در جامعه سنّتی الجزایر بود که به‌شدت تحت تأثیر طریقت‌های تصوف قرار داشت.

کلیدواژه‌ها


  1. ابراهیمی، محمد بشیر (1940م)، آثَارُ الإِمَام محمد البَشِیر الإِبْرَاهِیمِی، تحقیق احمد طالب ابراهیمی، دارالغرب الإسلامی.
  2. ابن بادیس الصنهاجی، عبدالحمید بن محمد (1388ق)، آثار ابن بادیس، تحقیق عمار طالبی، الجزائر، دار و مکتبة الشرکة الجزائریة.
  3. ــــــــ (1406م)، العقاید الاسلامیة من الآیات القرآنیة و الأحادیث النبویة، دارالبعث.
  4. ــــــــــ (1416ق)، تفسیر ابن بادیس (فی مجالس التذکیر من کلام الحکیم الخبیر)، تحقیق احمد شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  5. ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، مکتب المطبوعات الاسلامیة.
  6. ابوالحسن اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، بیروت، المکتبة العصریة.
  7. استودارد، لوتروب (1972)، حاضر العالم الاسلامی، ترجمه و تحقیق شکیب ارسلان، دارالفکر العربی.
  8. ترمذی، محمد بن عیسی (1998م)، سنن، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، دار الغرب الاسلامی.
  9. حاج عیسی، الرد النفیس علی الطاعن فی العلامة ابن بادیس،
  10. حمانی، احمد (بی‌تا)، صراع بین السنة و البدعة، الجزائر، دار البعث للطباعة والنشر.
  11. حموده، ‏سعیدی (2003م)، الخطاب الإیبیستیمولوجی فی الفکر الفلسفی العربی المعاصر: حدوده و آفاته، پایان‌نامه ‏دکترای دولتی فلسفه.
  12. رابح، ترکی (1422ق)، الشیخ عبدالحمید بن بادیس رائد الاصلاح الاسلامی و التربیة فی الجزائر، ط. الخامس، بی‌نا.
  13. رکیبی، عبدالله (1401ق)، الشعر الدینی الجزائری الحدیث، تونس، الشرکة الوطنیة للنشر و التوزیع.
  14. زواوی، ابو یعلی (1345)، الاسلام الصحیح، مصر، المنار.
  15. عبدالحلیم، ‏محمود، السلفیة و دعوة الشیخ محمد بن عبدالوهاب، ‏عربی التبسی، مقالات فی الدعوة الی النهضة الاسلامی فی الجزائر، بی‌نا، بی‌تا.
  16. عبدالخالق، عبدالرحمان (1398ق) الأصول العلمیة للدعوة السلفیة، کویت، ط. الثانیة.
  17. عبداللطیف، عبدالعزیز بن محمد (1409ق)، دعاوی المناوئین لدعوة الشیخ محمد بن عبدالوهاب، عرض و ‏نقض، دار طیبة للنشر والتوزیع.
  18. عربی تبسی، بدعة الطرائق فی الاسلام، ‏
  19. ــــــــــ ، مقالات فی الدعوة إلی النهضة الاسلامیة فی الاجزائر، بی‌جا، بی‌تا.
  20. عقیدة العلامة عبدالحمید بن بادیس السلفیة و بیان موقفه من الاشعریة،
  21. ‏عمارة، محمد (2008)، السلفیة واحدة؟ ام سلفیات؟، قاهرة، نهضة مصر.
  22. ــــــــــ (1418ق)، الاسلام والمستقبل، قاهره، دارالرشاد.
  23. عویس، عبدالحلیم (1305ق)، اثر الامام محمد بن عبدالوهاب فی الفکر الاسلامی الاصلاحی بالجزایر، مصر، دار الصحوة.
  24. عیساوی، احمد، منارات من شهاب البصائر (آثار الشیخ العربی بن بلقاسم التبسی)،
  25. مریوش، احمد، الطیب العقبی و دوره فی الحرکة الوطنیة الجزائریة،
  26. میلی، محمد، الشیخ مبارک المیلی؛ حیاته العلمیة و نضاله الوطنی، لبنان، دار الغرب الاسلامی.

نشریات

  1. روزنامه البصائر (15 اکتبر 1951)، ش172 و 173، الجزایر.
  2. روزنامه البصائر (۱۹ جمادی الاول 1357ه‍/7 اوت 1936م) ش31.
  3. روزنامه السنة (22 ذی الحجه 1351ه‍/17 آوریل 1933م)، ش2.
  4. روزنامه الصراط السوی (5 جمادی الثانی 1352ه‍/ 25 سپتامبر 1933م)،
  5. الفوزان، صالح، «نظرات و تعقیبات علی ما فی کتاب السلفیة»، محمد سعید رمضان، مجله تحقیقات اسلامی، ش26.
  6. مجله الشهاب (30 رجب 1345)، ش82.
  7. مجله الشهاب (6 رمضان 1345ه‍/ 2 ذی‌قعده 1345) ش87 .
  8. مجله المنتقد (1926م)، ش14.
  9. المنهل الحجازیة (ذوالحجه 1397ه‍/ دسامبر 1977م)، ش179، 180، 180، اکتبر ـ نوامبر 1924).
  10. میلی، مبارک بن محمد (1356ش)، «رسالة الشرک و مظاهره»، مجلة البصائر، ش64.