1
دانشجوی دکتری. شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم
2
عضو گروه شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب ومدیر گروه ادیان پژوهشکده امام رضا (ع)
3
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم
چکیده
آیینهای خاکسپاری، از جمله آیینهای دینی و فرهنگی ملل بهشمار میآیند که همواره بر آن تأکید و توجه بوده است. در مطالعات جدید دینیـفرهنگی، چنین آیینهایی را در دسته «آیینهای گذار» قرار میدهند که هدف آنها ترغیب انسان در گذار از یک مرحله زندگی به مرحله دیگر و آمادهسازی او در چنین مرحله پراهمیتی است. هدف مطالعه چنین باورهایی، بازخوانی ریشهای آیینهای مشترک انسانی در مجموعه ادیان و فرهنگ ملل است تا میزان اشتراک، تشابه و اصالت قدسی و فرهنگی آنها معلوم شود. بدینمنظور متن حاضر میکوشد با رویکردی متناسب با پدیدارشناسی دینی، به مطالعه باورهای اسلامی در تاریخ اسلامی پیرامون آیینهای خاکسپاری ـ در مجموعه آیات، روایات و فرهنگهای عامیانه مسلمانان ـ اقدام کند؛ اینگونه امکان مقایسه و تطبیق هرچه بهتر آنها با آیینهای سایر ادیان و ملل فراهم شده و ریشههای فطری، انسانی و اجتماعی آنها به سنجش درمیآید. بهرهگیری از چنین رویکرد مطالعاتی، بیشک امکان فهم جدیدی از معارف اسلامی و آیینهای دینی را برای مؤمنین فراهم میکند؛ معارفی که گاه پیش از این، پوشیده مانده است. همچنین، چنین روش مطالعاتی، امکان گفتوگو با دیگر ادیان را براساس مفاهیم مشترک بیش از پیش مینماید.
عجینه، د.محمد (2005م)، موسوعة اساطیر العرب عن الجاهلیة و دلالاتها، بیروت، دار الفارابی.
عیاشی، عبدالله بن محمد (2006م)، الرحلة العیاشیة، ابوظبی، دارالسویدی للنشر و التوزیع.
غزالی، محمد بن محمد (1412ق)، إحیاء علوم الدین، چاپ اول، بیروت، دارالصادر.
فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375ش)، روضة الواعظین، قم، شریف رضی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1414ق)، العین، چاپ اول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
فریزر، جیمز جورج (1384ش)، شاخه زرین، چاپ دوم، کاظم فیروزمند، تهران، آگاه.
فیروزی، جواد و حقیقت، میمیه (۱۳۹۳ش)، «اسطورههای آفرینش انسان در مصر و بینالنهرین»، دو فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه ارده بانی، سال هشتم، شماره 15، بهار و تابستان، 1393.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، الوافی، اصفهان، مکتبةالامیرالمؤمنین.
قرطبی، محمد بن احمد (1384ق)، الجامع الاحکام القرآن.
کاویانی پویا، حمید (۱۳۹۹ش)، «بررسی تطبیقی آفرینش انسان در اساطیر و ادیان ایران و میانرودان»، الهیات تطبیقی (علمی پژوهشی)، سال هشتم، شماره هفدهم، بهار و تابستان.
کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، قم، دار الحدیث.
کوفی اهوازی، حسین بن سعید (1402ق)، الزهد، قم، المطبعه العلمیة.
کیکاووس میرزا قاجار (1395)، «مسالک السالکین (سفرنامه مکه)، شانزده سفرنامه حج صفوی و قاجاری دیگر، به کوشش رسول جعفریان، تهران، علم.
همدانی، شیخ آغارضا بن محمّد هادی (بیتا)، مصباح الفقیه، قم، المؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث.
همیلتون، ملکم (1377ش)، جامعهشناسی دین، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
هوک، ساموئل (1381ش)، اساطیر خاورمیانه، علیاصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
Eliade, Mircea, A History of Religious Ideas, Translated from the Willard R, Trask, 1978, The University of Chicago Press.
.84Eliade, Mircea, The Myth of Eternal Return, Translated from the French by Willard R. Trask, Pantheon book, 1954.
Eliade, Mircea, The Sacred and The Profane: the nature of religion, Translated from the French by Willard R. Trask, A Harvest book and world, New York, 1959.