استادیار دانشکده معارف اسلامی دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
چکیده
در آیات و روایات اسلامی برخی از اماکن دینی ـ مانند شهر مکه، مسجدالحرام و مسجدالنبی ـ از قداست و احکام خاصی برخوردار است؛ مثلاً مکلفی که غسل بر او واجب شده مجاز نیست بدون طهارت به این دو مسجد وارد شود یا متمتع پس از اتمام اعمال عمره تمتع، مطلقاً یا در فرض خوف فوت حج نباید از شهر مکه خارج شود. باید توجه داشت که این اماکن مقدس در طول تاریخ و گذر زمان با توسعه و تحول همراه بوده و مساحت و محدوده آنها افزایش یافته است. از اینرو ترتب احکام مختص به این مکانها بر محدوده افزایش یافته آنها محل تردید است. این تردید باعث شده تا برخی از فقها احکام اختصاصی این مکانها را فقط بر محدوده قدیم آن جاری بدانند و برخی دیگر معتقد شوند، توسعه تأثیری بر ترتب حکم شرعی ندارد. نتایج حاصل از این تحقیق، که به صورت کتابخانهای و نرم افزاری و با تحلیل ادله صورت گرفته، حاکی از این است که توسعه اماکن مقدس تأثیری بر حکم مختص به این مکانها ندارد و در این باره حق به جانب فقیهانی است که معتقدند: «مادامی که عرفاً عنوان بر محل توسعه یافته از این مکانها صادق است، حکم شرعی مترتب میشود».
)