استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، دانش‌اموخته سطح چهار حوزوی و استادیار گروه فقه و اصول جامعة المصطفی العالمیة
چکیده
از مسائل مطرح در باب حج، تعیین مکان ادای نماز طواف واجب یا مستحب و نقش مسجدالحرام در آن است. هرچند در وهله اول بدیهی می‌نماید که نماز طواف باید در ظرف مسجدالحرام باشد، منتها در فرض جابه‌جایی مقام ابراهیم(ع) از مکان کنونی به محدوده توسعه‌یافته یا خارج از مسجدالحرام (مثلاً مسعا یا شعب ابی‌طالب) ظرفیت مسجدالحرام در ادای نماز طواف ـ مخصوصاً خلف یا جنب مقام ابراهیم(ع) ـ از مسائلی است که حکم آن چندان هویدا نیست؛ زیرا تحقیقی موسّع و یکپارچه در این باره صورت نگرفته است.
با تکیه بر تحلیلِ برآمده از منابع فقهی، موضوعیت داشتن خَلف مقام ابراهیم(ع) برای ادای نماز طوافِ واجبْ حکایت از آن دارد که اگر مقام ابراهیم(ع) از محدوده کنونی مسجدالحرام به اماکن توسعه‌یافته یا بیرون از آن (در مسعا یا شعب ابی‌طالب) منتقل شود نماز طواف باید خلف یا جَنب مقام گزارده شود.
این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثُغور ادله و تبیین فقهی نقش مسجدالحرام در نماز طواف انجام شده و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقهی با گرد‌اوری داده‌های کتابخانه میسّر است که نتیجه آن، عدم موضوعیت مسجدالحرام در ظرف ادای نماز طواف واجب در فرض مذکور است.
)