الگوی تشریعی فریضه حج به گونه‌ای است که منظومه‌ا‌ی از برکات فردی و جمعی و نیز منافع مادی و معنوی را برای آحاد امت اسلامی و کلان جامعه اسلامی فراهم ساخته است. اجتماع میلیونی، بازه زمانی مشخص، دامنه جغرافیایی معین، همگرایی حول محور باورهای مشترک و...، حج را از ظرفیتی بی‌بدیل با کارکردهای گسترده و متنوع برخوردار ساخته است. ولی پرسش اساسی این است که چه میزان از ظرفیت یادشده تحقق یافته و جهان اسلام در راستای دستیابی به اهداف و کارکردهای حج با چه چالش‌هایی روبه‌رو بوده و بایسته‌های آن کدام است؟ نوشته حاضر سعی دارد در پاسخ به پرسش‌های یادشده، با تکیه بر نمایه‌هایی از فلسفه تشریع حج و با استفاده از روش تحلیل مضمون، دیپلماسی حج را به عنوان دالّ مرکزی در مقابله با چالش‌ها و تحقق بخشیدن اهداف معرفی کند و در همین راستا، ترسیم چشم‌انداز روشن از طریق بازمهندسی دیپلماسی حج با رویکرد آینده‌پژوهی را به عنوان راهبرد اساسی و نقطه کانونی دانسته و انعطاف‌پذیری لازم نسبت به عبرت‌آموزی از تجربه‌های چهار دهه گذشته را شرط لازم آن می‌داند. در این میان، ضمن تبیین برخی بایسته‌های بازمهندسی دیپلماسی حج از قبیل همگرایی نخبگانی، معرفی الگوهای نو، خنثا‌سازی حربه ایران‌هراسی و شیعه‌ستیزی و...، گفتمان‌سازی و بصیرت‌افزایی نسبت به ضرورت توسعه و تعمیق دیپلماسی حج مورد تأکید قرار گرفته و به دلیل تنوع و تکثر عرصه‌های گفتمانی در بستر حج، کاربست دیپلماسی گفتمانی را پیشنهاد کرده است.
آصفی، حمیدرضا، (۱۳۸۹ش)، تازه‌ترین گفتگوی رسانه‌ای، ایران بالکان.
آلادپوش، علی و توتونچیان، علیرضا، (1372)، دیپلمات و دیپلماسی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، (1404ق)، تحف العقول، قم، چاپ دوم.
اسلاتر، ریچارد و همکاران، (1386ش)،دانش‌واژه آینده‌پژوهی، ترجمه: عبدالمجید کرامت‌زاده و همکاران، تهران، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، چاپ اول.
بشیر، حسن، (1395)، دیپلماسی گفتمانی تعامل سیاست، فرهنگ و ارتباطات، تهران، دانشگاه امام صادق
بل، وندل، (1392ش)، مبانی آینده‌پژوهی، ترجمه: مصطفی تقوی و محسن محقق، تهران، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
تسخیری، محمدعلی، (1392ش)، رسالت ما، تقریب در اندیشه‌ها و وحدت در عمل، چاپ اول، انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، قم، چاپ اول.
حلوانی، حسین بن محمد، (1408ق)، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم، چاپ اول.
خمینی، سیدروح‌الله، (1378ش)، صحیفه امام، مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ اول.
ـــــــــــــ ، (1369ش)، صحیفه نور، سروش، چاپ اول.
)