همراهی مَحرم با بانوی حج‌گزار، شرط استطاعت یا مقدمه وجودی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران(پردیس فارابی)

چکیده

مطابق با نظر تمامی فقها امنیت شرط لازم در وجوب حج است و چنانچه بانوی حج گزار در سفر حج نسبت به جان و مال و آبروی خود خائف باشد، همراهی مَحرم واجب است تا اطمینان خاطر وی از امنیت در سفر حج فراهم گردد. اما در مورد نقش آن در وجوب حج بر بانوان دو دیدگاه مختلف وجود دارد. برخی از فقها معتقدند همراهی محرم از مقدمات وجودی حج است. بر این اساس، مطالبه همراهی محرم، واجب است و خوف سفر مانع از وجوب حج نیست. اما برخی دیگر بر این باورند که همراهی محرم از مقومات استطاعت به حساب می‌آید و در این صورت، بدون تحقق اطمینان عقلایی نسبت به وجود امنیت در سفر حج، وجوبی بر عهده بانوی که از سایر جهات مستطیع است، نمی‌آید و درخواست همراهی از محرم یا فرد مورد وثوق نیز چون به تحصیل استطاعت بازگشت دارد واجب نیست. در داوری بین این دو دیدگاه به نظر می رسد حق با کسانی است که همراهی محرم را مقوم استطاعت دانسته اند؛ زیرا تعبیر «مُخَلّی سربُه» که در تفسیر و تبیین استطاعت در برخی ادله به کار رفته است، در این مطلب ظهور دارد که زمانی حج بر عهده بانوان قرار می گیرد که مسیر آن از هرگونه مانع خالی، و مکلف از تحقق امنیت، اطمینان عقلاییداشته باشد و فراهم کردن اسباب اطمینان، مانند مطالبه همراهی از محرم، واجب نیست؛ ولی اگر محرم به صورت داوطلبانه با حج گزار همراه شود، استطاعت برای مکلف حاصل می شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. * قرآن کریم

    1. آملی، محمدتقی (۱۳۸۰ق)، مصباح الهدی فی شرح عروةالوثقی، تهران، انتشارات مؤلف، چاپ اول.
    2. ابن فهد حلی، احمد بن محمد (۱۴۰۹ق)، الرسائل العشر، قم، انتشارات کتابخانه آیتالله مرعشی، چاپ اول.
    3. حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹ق)، وسائل الشیعة، قم، انتشارات آل البیت.
    4. حکیم، سیدمحسن (۱۳۹۱ق)، مستمسک العروة الوثقی، قم، انتشارات دار التفسیر، چاپ چهارم.
    5. خویی، سیدابوالقاسم (۱۴۱۸ق)، موسوعة الامام الخویی، قم، انتشارات مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول.
    6. سبحانی، جعفر (۱۴۲۶ق)، الحج فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
    7. شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۱۷ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
    8. شیخ صدوق، محمد بن علی (۱۴۱۳ق)، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
    9. صاحب جواهر، محمدحسن (بیتا)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، انتشارات دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
    10. طباطبایی، سیدمحمدحسین (۱۳۷۴ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
    11. طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۷ق)، تهذیب الاحکام، تحقیق حسن الموسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
    12. علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۲۰ق)، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق۷، چاپ اول.
    13. فخرالمحققین، محمد بن حسن (۱۳۸۷ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، انتشارات مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
    14. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (۱۴۲۰ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
    15. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۵ش)، الکافی، تهران، انتشارات دار الکتب الاسلامیة.
    16. مدنی کاشانی، حاجآقارضا (۱۴۱۱ق)، براهین الحج للفقهاء و الحجج، کاشان، انتشارات مدرسه علمیه آیتالله کاشانی، چاپ سوم.
    17. یزدی، سیدمحمدکاظم (۱۴۱۹ق)، عروة الوثقی (محشی)، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول.